Η Διαχρονικότητα της Θυσίας
«Θύσατε Ασκληπιώ αλεκτρυόνα (Φιλόσοφος Σωκράτης)» (= Θυσιάστε στον Ασκληπιό πετεινό)
«Και του δούναι θυσίαν κατά το ειρημένον εν νόμω Κυρίου (Λουκάς, β’, 24)»
Του κ. Γ. Κ. Χατζόπουλου, τ. Λυκειάρχη
Δυσχερής η αναζήτηση της απαρχής προσφοράς θυσίας στη θεότητα. Ευχερής καθίσταται ο εντοπισμός της από την επινόηση της γραφής τόσο της ελληνικής, όσο και των άλλων γλωσσών.
Τα αρχαία ελληνικά κείμενα, αρχής γενομένης από τα ομηρικά έπη, και κυρίως από την Ιλιάδα, βρίθουν από περιπτώσεις θυσιών αναιμάκτων ή και αιματηρών, όπως σπόρων, αλφίτων ή ζώων μικρών ή μεγάλων, ενίοτε δε και ανθρώπων.
Το είδος και η ποσότητα των θυσιαζομένων αλφίτων ή ζώων, αλλά και ανθρώπων συνδέεται άμεσα με το μέγεθος του αιτήματος του ανθρώπου από τη θεότητα.
Στην Ιλιάδα οι θύτες, εν προκειμένω Αχαιοί, παραπονούνται είτε προς τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων, τον νεφεληγερέτη Δία, αλλά και προς τους άλλους θεούς, που συγκροτούν το Δωδεκάθεο, ότι, μολονότι τους προσέφεραν θυσία εγγίζουσα αριθμό σημαντικό μικρών ή μεγάλων ζώων, αυτοί δε στάθηκαν αρωγοί τους όσο έπρεπε, ώστε να νικήσουν τους αντιπάλους τους Τρώες.
Φιλαχαιοί οι Ολύμπιοι, ανάμεσά τους η Αθηνά, η οποία τολμά να παραπονεθεί προς τον αυταρχικό πατέρα της Δία, γιατί οδηγεί σε περιπέτειες τον συμπαθή της βασιλιά της Ιθάκης πολυμήχανο Οδυσσέα, μολονότι αυτός δεν υπήρξε φειδωλός στην αναδυόμενη κνίσα από την καύση των παχαίων μερών του θύματος, η οποία εύφρανε τη μύτη του, προξενώντας του άφατη ικανοποίηση.
Θυσία για να κερδίσουν τη συμπάθεια και τη στήριξη της θεότητας προσέφεραν οι αρχαίοι Αθηναίοι λίγο προτού διαβούν τα σύνορα της Αττικής, προκειμένου να συγκρουσθούν με τους πολεμίους τους (Διαβατήρια Έθιμα), αλλά και μετά το νικηφόρο αποτέλεσμα δε λησμονούσαν να ευχαριστήσουν με θυσία τους αρωγούς θεούς.
Αλλά και κατά τα συμπόσια, και λίγο πριν από την κρασοκατάνυξη, οι συμποσιαστές, προτού γευθούν τον μελίκρητο οίνο των Σπάτων, δε λησμονούσαν να αφιερώσουν μέρος του στη θεότητα. Θεωρούσαν ασεβή πράξη να μην προβαίνουν σε μια τέτοια ενέργεια.
Πέρα από τη θυσία ζώων ή αλφίτων, δεν έλειπαν -ήταν σπάνιες βέβαια- και οι ανθρωποθυσίες. Η πλούσια Δέλτος της ελληνικής μυθολογίας διασώζει την κραυγαλέα ανθρωποθυσία της κόρης του Αγαμέμνονα Ιφιγένειας στην Αυλίδα προκειμένου να εξευμενισθεί η θεά Άρτεμη, της οποίας το ιερό ελάφι είχε σκοτώσει ο βασιλιάς των Μυκηνών και πατέρας της ηρωίδας.
Ανθρωποθυσίες κατά την αρχαιότητα συνέβαιναν και στην Κρήτη, όπως αποφάνθηκε ο αρχαιολόγος Ιω. Σακελλαράκης, που διενήργησε ανασκαφές στο νησί.
Την αντίληψη ανάγκης ανθρωποθυσίας τη βλέπουμε μεταφυτευμένη και στη νεοελληνική ζωή (δημοτικό τραγούδι), όπου η γυναίκα του Πρωτομάστορα καλείται με παραπλανητική πρόσκληση να τη θυσιάσει ο σύζυγός της για να στεριώσει το γεφύρι της Άρτας, ικανοποιώντας την προστασία της φήμης του ή πειθαρχώντας στο αίτημα της κοινωνικής προσφοράς.
Η ενέργεια θυσίας αιματηρής πέρασε και στο χριστιανικό Βυζάντιο. Ο παγανισμός πανίσχυρος δε θέλησε να ξεθωριάσει. Οικειοποιήθηκε σκόπιμη αντίληψη βαφτίζοντας με άλλη αιτιολογία την τέλεση αιματηρής θυσίας.
Έχοντας ριζωμένη στο DNA του ο βυζαντινός λαός την αντίληψη, καθαρά παγανιστική, ότι, ένα οικοδόμημα για να προφυλάσσεται από κινδύνους, πρέπει να εγκλεισθεί ζώο στα θεμέλιά του, εναγκαλίσθηκε το έθιμο της θυσίας μικρού ζώου, κυρίως πετεινού, που η δύναμη του αίματός του θα το θωράκιζε από κάθε βλαπτική ενέργεια.
Αλλά και η Εκκλησία μας, εν μέρει δέσμια του παγανισμού, ευλογεί το κουρμπάνι του Καλαμπακίου, της Αγίας Παρασκευής της Λέσβου, της Αγίας Ελένης Σερρών, της Μαυρολεύκης Δράμας, των Σπάτων της Αττικής, του Αγίου Μάμα της Σκύρου, των Αγριδίων της Ίμβρου, των Μιστεγνών της Λέσβου, της Βλαχοσωτήρας της Κυνουρίας, της Άνω Ορεινής Σερρών.
Αναφερθήκαμε και άλλη φορά στην εισβολή του παγανισμού στη ζωή της θρησκείας της αληθινής αγάπης χωρίς αυτή η εισβολή να επιφέρει τραυματικές εμπειρίες. Ο Χριστιανισμός με τη λαγαρή φιλοσοφία του έχει τη δύναμη να αφυδατώνει παγανιστικές αντιλήψεις και να τις καθιστά ευεργετικές για τη ζωή όλων εκείνων, που τον ασπάζονται ειλικρινά, χωρίς τη διάθεση προβολής ή ικανοποίησης κενοδόξων επιδιώξεων και κυρίως λύσης του προβλήματος της επιβίωσης.
