Από την Πανηπειρωτική Ένωση Ν. Δράμας

Η διάδοση του πολυφωνικού

τραγουδιού της Ηπείρου

σε τόπο μετοικεσίας Ηπειρωτών

Μιλάνε στον «Π.Τ.» ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Ένωσης Ν. Δράμας κ. Κωφός, ο πρόεδρος του Συλλόγου Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού κ. Βιλτανιώτης και η αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Δράμας κα. Αβραμίδου

Του Θανάση Πολυμένη

ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ όμορφη βραδιά είχαν την τύχη να απολαύσουν, οι συμπολίτες μας που βρέθηκαν το βράδυ του περασμένου Σαββάτου στην αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου Δράμας, όπου πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση της Πανηπειρωτικής Ένωσης Ν. Δράμας με τίτλο: «Ενίσχυση διάδοσης πολυφωνικού τραγουδιού της Ηπείρους σε τόπο μετοικεσίας Ηπειρωτών».

Η δράση υλοποιήθηκε υπό την αιγίδα και οικονομική επιχορήγηση του Υπ. Πολιτισμού (Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς) και την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά.

Η υλοποίηση της δράσης ήταν διήμερη και περιελάμβανε δύο βιωματικά εργαστήρια πολυφωνικού τραγουδιού που έγιναν στον ιδιόκτητο χώρο της Πανηπειρωτικής Ένωσης Δράμας «Το Σπίτι του Ηπειρώτη» (Σάββατο 9 και Κυριακή 10), καθώς και την κεντρική εκδήλωση το βράδυ του Σαββάτου.

«Το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι, μοναδικό στον ελλαδικό χώρο, είναι μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες μουσικές φόρμες όχι μόνο στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στο παγκόσμιο ρεπερτόριο της λαϊκής πολυφωνίας. Αποτελεί αξιοσημείωτο εθνομουσικολογικό φαινόμενο χάρη στη γνησιότητα και την καλλιτεχνική του δύναμη, χάρη στην αρχαία και σύγχρονη συνάμα δομή, που παρέχει η εσωτερική του έκφραση» (Κώστας Λώλης, – Το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι – 2006).

Με τις ρίζες του στην αρχαιότητα

Μιλώντας στον «Π.Τ.» ο πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Ένωσης Ν. Δράμας κ. Νίκος Κωφός, σημειώνει ότι, η δράση αυτή έγινε σε συνεργασία με τον Σύλλογο Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού, «με στόχο να εκπαιδεύσουμε τη δική μας χορωδία που εμφανίζεται για πρώτη φορά στη Δράμα. Το πολυφωνικό τραγούδι έχει μπει στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και θέλουμε να το διατηρήσουμε και να το μεταλαμπαδεύσουμε στα παιδιά μας».

Ερωτώμενος για το τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε πολυφωνικό τραγούδι εξηγεί: «Φανταστείτε μια χορωδία με την οποία ο ένας παίρνει το τραγούδι, ο πάρτης, ο γυριστής γυρίζει το τραγούδι, ο ισοκράτης και έχουμε συνολικά πέντε διαφορετικές φωνές. Είναι ένα ιδιωματικό τραγούδι, το οποίο αν δεν έχεις γνώσεις, δεν μπορείς να το αποδώσεις».

Στην ερώτηση για το αν συνεχίζεται ακόμα και σήμερα η παράδοση του πολυφωνικού τραγουδιού, ο κ. Κωφός απαντάει θετικά: «Αν και έχουν φύγει από τη ζωή οι παλαιότεροι, οι γέροντες που το τραγουδούσαν πιο αυθεντικά, σήμερα προσπαθούμε να το διαδώσουμε και να το μεταλαμπαδεύσουμε και να δώσουμε ξανά μια νέα ώθηση, ώστε να μην χαθεί από τις ρίζες μας. Είναι πολιτισμός. Το πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι, έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα μέχρι και σήμερα».

Ερωτώμενος για το πού ανήκουν θεματικά τα πολυφωνικά τραγούδια, τονίζει: «Παλαιότερα που δεν υπήρχαν τα κλαρίνα και άλλα όργανα, ο κόσμος χόρευε με το στόμα. Έκαναν με λαρυγγισμούς το κλαρίνο, που μετά μπήκε κι αυτό. Το κλαρίνο έγινε ο πάρτης, το βιολί ο γυριστής, το ντέφι ο ισοκράτης και ο τραγουδιστής με τις δύο φωνές που κάνει.

Τα πολυφωνικά τραγούδια, είναι κυρίως επιτραπέζια και μοιρολόγια. Στην ουσία το πολυφωνικό θυμίζει μοιρολόι ενώ έχει και διασκεδαστικά. Τα περισσότερα όμως είναι επιτραπέζια, καθιστικά και μοιρολόγια».

Θεμέλιο του πωγωνίσιου τραγουδιού

Για το πωγωνίσιο πολυφωνικό τραγούδι, μίλησε στον «Π.Τ.» και ο πρόεδρος του Συλλόγου Πολυφωνικού Τραγουδιού κ. Θανάσης Βιλτανιώτης, σημειώνοντας ότι, «το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι, είναι ένα είδος τραγουδίσματος, το οποίο συναντάμε σε μια περιοχή της Ηπείρου, το Πωγώνι, είτε είναι μέσα στα ελληνικά σύνορα, είτε έξω από αυτά, στα ελληνόφωνα χωριά της Αλβανίας, στην περιοχή της Δερόπολης που ανήκει στην Αλβανία και σε μια ακτίνα 50 χλμ. γύρω απ’ αυτόν τον τόπο.

Το πολυφωνικό τραγούδι έχει μπει στους ελληνικούς καταλόγους της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και ευελπιστούμε και κάνουμε προσπάθειες, να το εντάξουμε και στον Παγκόσμιο Κατάλογο».

Ερωτώμενος για το τι σημαίνει το πολυφωνικό τραγούδι για την περιοχή της Ηπείρου, μας εξηγεί: «Είναι ένα τραγούδισμα το οποίο χάνεται στο βάθος των αιώνων. Είναι ένα τραγούδισμα το οποίο κρατάει το θεμέλιο όλου του πωγωνίσιου τραγουδιού και αποτελεί την άυλη παράδοση που έχουμε βρει από τους προγόνους μας και έχουν βασιστεί πολλά τραγούδια ακόμα και σημερινά πάνω σ’ αυτό. Στηρίζεται στην πεντατονία, στην πεντατονική ανιμιτονική κλίμακα που υπάρχει κατά βάση στην Ήπειρο, τα διαστήματα δηλαδή που περνάει στη μουσική του δεν έχουν ημιτόνια».

Ερωτώμενος σχετικά με τη διατήρηση του πολυφωνικού τραγουδιού στην περιοχή των ελληνόφωνων χωριών της Αλβανίας, ο κ. Βιλτανιώτης εξηγεί: «Όταν έγινε ο διαχωρισμός της Ελλάδας με την Αλβανία, κάποια ελληνόφωνα χωριά κρατήθηκαν στα αλβανικά εδάφη. Και οι Έλληνες εκεί κράτησαν και το τραγούδισμα και τα ήθη και τα έθιμα και συνεχίζουν ακόμα και σήμερα και θα τολμούσαμε να πούμε, περισσότερο ακόμα και από εμάς. Κρατάνε την ελληνικότητα της Ελλάδας μέσα στα σύνορα της Αλβανίας πάρα πολύ δυνατά».

Ζωντανεύει την παράδοση

Με δηλώσεις της η αντιδήμαρχος Πολιτισμού κα. Δέσποινα Αβραμίδου, σημειώνει: «Είναι μεγάλη χαρά να φιλοξενούμε στη Δράμα ένα αφιέρωμα για το πολυφωνικό τραγούδι. Είναι πολύ σημαντικό ότι τελεί υπό την αιγίδα του Υπ. Πολιτισμού και αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο. Και το κατάφερε η διοίκηση του Συλλόγου αυτό, γιατί δούλεψε πολύ σκληρά και κατάφερε να το κερδίσει. Το πολυφωνικό τραγούδι, ζωντανεύει την παράδοση του πληθυσμού της παραμεθόριας Ηπείρου και αξίζουν τα συγχαρητήριά μας».

Η ομάδα της Πανηπειρωτικής Ένωσης Δράμας

Η ομάδα πολυφωνικού τραγουδιού της Πανηπειρωτικής Ένωσης Ν. Δράμας, ξεκίνησε τις συναντήσεις της το Μάρτιο του 2024. Μέσα από ασκήσεις σωματικού ζεστάματος, συνειδητότητας της αναπνοής και ακουστικής καλλιέργειας πάνω στην πολυφωνία, έρχεται σε επαφή με το ιδίωμα της πεντατονικής φωνητικής μουσικής και τον πλούτο (μουσικά και στιχουργικά) που μας μεταλαμπαδεύει το ηπειρωτικό δημοτικό τραγούδι.

Όπως αναφέρεται από την Πανηπειρωτική Ένωση, η συμμετοχή νέων μελών είναι ανοιχτή καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, ενώ δεν απαιτείται πρότερη μουσική ή τραγουδιστική εμπειρία. Την ομάδα πολυφωνικού τραγουδιού, συντονίζει και εμψυχώνει η Αναστασία Πέκη, Μουσικολόγος / Μουσικοπαιδαγωγός του ΑΠΘ.