Η ιστορία των Ηπειρωτών στη Δράμα από το 1800 μέχρι σήμερα
Η σημαντική παρουσία των Ηπειρωτών
στη Δράμα οι οποίοι έθεσαν
τις βάσεις για τη σύγχρονη Δράμα
Μιλάνε στον «Π.Τ.» ο συγγραφέας του βιβλίου κ. Μαρτίνης, φιλόλογος και ο κ. Κασμερίδης, ιστορικός ερευνητής
Του Θανάση Πολυμένη
Η ΙΣΤΟΡΙΑ των Ηπειρωτών στη Δράμα είναι τόσο σημαντική, ώστε μπορούμε να λέμε ότι με την παρουσία και τη δουλειά τους, έθεσαν τις βάσεις για την σύγχρονη Δράμα. Άνθρωποι του πνεύματος, ικανότατοι έμποροι και άλλοι, εδραίωσαν την παρουσία τους από το 1800 και άφησαν έντονα το αποτύπωμά τους στην περιοχή.
Αυτά περιγράφονται στο βιβλίο που έγραψε ο Φιλόλογος κ. Γρηγόρης Μαρτίνης με τίτλο «Ιστορία των Ηπειρωτών του Νομού Δράμας», στο οποίο δίνεται ανάγλυφα η πορεία των Ηπειρωτών στη Δράμα, ατά τους δύο τελευταίους αιώνες και η δράση τους στους τομείς τού εμπορίου, των γραμμάτων, της πολιτικής, των εθνικών αγώνων και της γενικότερης προσφοράς τους στον Νομό Δράμας. Μια πορεία από το σκοτάδι της δουλείας στο φως της ελευθερίας, της πνευματικής δημιουργίας και της οικονομικής αυτάρκειας ως προϋπόθεση της πολιτικής ολοκλήρωσης.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το βράδυ του περασμένου Σαββάτου 23 Σεπτεμβρίου από τον ίδιο το συγγραφέα κ. Μαρτίνη καθώς και τον ιστορικό ερευνητή κ. Στράτο Κασμερίδη, την φιλόλογο κα. Αλεξάνδρα Μάλαμα και τον συγγραφέα κ. Αργύρη Τσαμπάζη.
Μαρτίνης: Σημαντικές παρουσίες Ηπειρωτών
Μιλώντας για το βιβλίο ο κ. Μαρτίνης, σημειώνει ότι αυτό άρχισε από το 1800 περίπου, «που τότε στην Ήπειρο ήταν ο Αλή Πασάς και ο Κουρτ Πασάς, οι οποίοι ασκούσαν μια σκληρή πολιτική και συχνά αναγκάζονταν είτε άτομα είτε ολόκληρα χωριά να φεύγουν.
Όταν είχαμε ολόκληρα χωριά, κατέφευγαν στην περιφέρεια, γιατί ήταν δύσκολο στον κάμπο και στην πόλη να παρεισφρήσουν. Έτσι έχουμε στο Παγονέρι, στο Δασωτό και αργότερα κατέβηκαν στην Προσοτσάνη και το Νευροκόπι.
Ατομικά όμως, έχουμε Ηπειρώτες, που έρχονται από το 1829, 1830, τον Πέδσα, τον Δαυίδ, τον Δαβέλα από το Ζαγόρι. Το 1829 έγινε ένας μεγάλος σεισμός εδώ στην περιοχή. Έπεσαν πολλά κτίρια, οπότε ήρθαν κτίστες από την Κόνιτσα. Τα χωριά αυτά λέγονταν μαστοροχώρια, γιατί ήταν όλοι τους ειδικευμένοι κτίστες. Έτσι, ήρθε ένα μεγάλο ρεύμα, πολλοί από τους οποίους έμειναν εδώ».
Όπως αναφέρει επίσης ο κ. Μαρτίνης, «αργότερα έρχονται και δάσκαλοι που διορίζονται στην περιοχή, καθώς και άλλες κατηγορίες επαγγελματιών. Μεγάλη εμπορική δράση είχε ο Δουμπέσας, που είναι γνωστός στους παλιούς Δραμινούς, ο οποίος είχε παραχωρήσει το γήπεδο της Δόξας Δράμας και έγινε η ομάδα.
Επίσης, ο Στυλίδης, σημαντικός επιχειρηματίας, ο οποίος το 1907 – 1911 ήταν συνεργάτης και του Μητροπολίτη Χρυσόστομου και αργότερα του Μητροπολίτη Αγαθάγγελου.
Επίσης, ο Βαγενάς, ξυλέμπορος, ενώ ο γιος του ήταν ο Αχιλλέας Βαγενάς και εγγονός του ο Θάνος ή Νάσος Βαγενάς, ο καθηγητής Πανεπιστημίου που τιμήθηκε πρόσφατα από την ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ.
Μαζί μ’ αυτούς, έχουμε τον Μητράκη, επίσης σημαντικός παράγοντας, που ήταν ο ιδρυτής της Φιλαρμονικής Δράμας και ο Γαρδέμης, καθηγητής και συνεργάτης του Χρυσόστομου, ο οποίος ήταν μάλιστα και στην πενταμελή επιτροπή αμύνης. Ο Χρυσόστομος για να υπερασπίσει τους κατοίκους από τους κομιτατζήδες, είχε συστήσει μια πενταμελή επιτροπή, με τρεις Ηπειρώτες μέσα. Αυτό σημαίνει ότι η θέση τους εδώ ήταν πάρα πολύ αξιόλογη.
Ακριβώς τότε, ήρθε και ο Θεόφιλος Αθανασιάδης (δημοσιογράφος, δήμαρχος), ο μεγάλος αυτός ήρωας της πόλης, που είχε εκτελεστεί από τους Βουλγάρους αργότερα, ενώ είχε ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή.
Είχαμε ακόμα καθηγητές, δασκάλους και συγγραφείς. Για παράδειγμα ο Κώστας Στολίγκας, ήταν ένας συγγραφέας από τους σημαντικούς. Ο αδελφός του Κούλης, ήταν ο γνωστός ηθοποιός και ο Στέφανος Στολίγκας δημοσιογράφος, ο οποίος εξέδιδε και εφημερίδα στη Δράμα, ενώ έχουμε και τον Σαχίνη, που ήταν ένας εθνομάρτυρας, γιατί τον εκτέλεσαν οι Βούλγαροι για την εθνική του δράση.
Όλο αυτό το σύνολο, αποτελεί ένα στρώμα πληθυσμιακό, το οποίο αποτέλεσε δομικό στοιχείο θα έλεγα του πληθυσμού της Δράμας και αυτοί θεμελίωσαν την σύγχρονη Δράμα.
Είχαμε τέσσερις δημάρχους. Ένας ο Αθανασιάδης, ο Παρμενίδης που ήταν ο πρώτος εκλεγμένος για 4 χρόνια. Ο Αναγνώστου, ένας καταπληκτικός άνθρωπος ο οποίος έφερε ένα νέο πνεύμα στο δημαρχείο και τελευταίος ο Αναστάσιος Μακρής».
Τονίζει ακόμα ιδιαίτερα ο κ. Μαρτίνης, ότι «μεγάλο μέρος αυτών των ανθρώπων ασχολήθηκε με τα γράμματα. Πρώτος ήταν ο Αθανασιάδης που εξέδιδε ένα περιοδικό όπου δημοσίευε λαογραφικά και ιστορικά κείμενα απ’ όλη την Ελλάδα. Έχουμε τον Κωνσταντίνο Χαρσούλη, έναν συγγραφέα ο οποίος μας έδωσε και μυθιστορήματα και διηγήματα. Επίσης, ο Κώστας Στολίγκας πολύ σημαντικός συγγραφέας, γιατί έγραψε και διηγήματα και μυθιστόρημα και ποίηση και τελευταίος ο Διονύσιος Αναγνωστόπουλος, δάσκαλος από το Παλιοσέλι, που μας έδωσε και διηγήματα και ποιήματα.
Κασμερίδης: Ο δυναμισμός των Ηπειρωτών
Ο ιστορικός ερευνητής κ. Κασμερίδης, μίλησε κυρίως για το τελευταίο μέρος του 19ου αιώνα μέχρι και το 1960. Στις δηλώσεις του αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Αναφέρομαι την περίοδο που άρχισαν να εγκαθίσταται στη Δράμα πιο αθρόα οι Ηπειρώτες. Δηλαδή από την έβδομη δεκαετία το 19ου αιώνα και μετά μέχρι την απελευθέρωση, και το δεύτερο σκέλος, από την απελευθέρωση μέχρι και το 1960, οπότε έχουμε την επανασύσταση της Πανηπειρωτικής Ένωσης στη Δράμα, η οποία ισχύει μέχρι και σήμερα.
Το σημαντικό που φαίνεται μέσα απ’ αυτή την συγκεκριμένη περίοδο, είναι ότι το χριστιανικό στοιχείο της Δράμας και της ευρύτερης περιοχής της τονώνεται κυρίως από Ηπειρώτες, οι οποίοι πρωτοστατούν σε όλους τους τομείς. Και οικονομικούς και πνευματικούς και πραγματικά φέρνουν ένα δυναμισμό στην περιοχή, του οποίου τα αποτελέσματα τα εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο και ο τότε Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος, μετέπειτα Σμύρνης, ο οποίος μετέφερε και την έδρα της Μητρόπολης από την Αλιστράτη στη Δράμα.
Επίσης, υπάρχουν πάρα πολλές πτυχές, πέρα από τις συγκεκριμένες προσωπικότητες και οικογένειες με ηπειρώτικη καταγωγή. Ένα γεγονός που δεν είναι αρκετά γνωστό, είναι ότι τρεις Ηπειρώτες πρόκριτοι το 1913,την επαύριο της σφαγής του Δοξάτου, κάνουν τα αδύνατα δυνατά να αποτρέψουν μια αντίστοιχη σφαγή στη Δράμα. Πρόκειται για τους Στυλίδη, Χατζηαντωνίου και Πέτσα, ο οποίοι πηγαίνουν στον Βούλγαρο Διοικητή Γκίκοφ και μεθοδεύουν την όλη εκτόνωση των Βουλγαρικών στρατευμάτων εκτός Δράμας. Που σημαίνει ότι δεν υπήρξε συνέχεια στο Δοξάτο και τη Δράμα, και θα θρηνούσαμε και άλλα θύματα».
Καταλήγοντας ο κ. Κασμερίδης, τονίζει ότι οι Ηπειρώτες, «είναι μια ιδιαίτερα σημαντική κοινότητα στην περιοχή που αφήνει το αποτύπωμά της. Σίγουρα η Δράμα, η Προσοτσάνη, το Δοξάτο, ο Άγιος Αθανάσιος, είναι από τα χωριά που έχουν έντονη παρουσία τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας και βέβαια και μετά. Από τις Κοινότητες τις οποίες προέρχονται Ηπειρώτες και ξεχωρίζουν καθ’ όλη αυτή τη χρονική διάρκεια, είναι η Λάιστα από το Ζαγόρι του Νομού Ιωαννίνων και δύο χωριά από τη Λάκκα του Αώου πάλι από το Νομό Ιωαννίνων, το Παλιοσέλι και οι Πάδες».
