Η καρδιά των Απόκρεω
της Δράμας χτυπά
όπως κάθε χρόνο στη Χωριστή
Από την Πέμπτη 7 Μαρτίου έως και Καθαρά Δευτέρα 18 του μηνός
Του Θανάση Πολυμένη
ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ της Χωριστής, είναι από τα σπουδαιότερα γεγονότα που γίνονται την εποχή των Απόκρεω στο Νομό Δράμας. Είναι μια από τις σημαντικότερες διοργανώσεις κεφιού, γλεντιού και διασκέδασης σηματοδοτώντας το τέλος του Τριωδίου και την αρχή της Σαρακοστής.
Η πρωτοτυπία του – μοναδική στην Ελλάδα – είναι ότι διοργανώνεται την Καθαρά Δευτέρα, ημέρα η οποία στην Ορθόδοξη Εκκλησία, λογίζεται ως η πρώτη μέρα της Σαρακοστής, κατά την οποία οι πιστοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Ταυτόχρονα, η Καθαρά Δευτέρα, είναι και η μέρα που σημαίνει το τέλος των Αποκριών.
Απόκρεω η Αποκριά, είναι μια χρονική διάρκεια τριών εβδομάδων, κατά την οποία τηρείται η αποχή από το κρέας, ενώ επικρατεί και το έθιμο του μασκαρέματος. Το ίδιο σημαίνει και η λέξη Καρναβάλι, η οποία προέρχεται από το λατινικό carnem levare, που πάει να πει αποχή από το κρέας.
Εν ολίγοις, οι ρίζες του Καρναβαλιού βρίσκονται – που αλλού; – στην αρχαία Διονυσιακή λατρεία, ενώ εορτάζονταν με την παρέλαση αρμάτων, περιφέρονταν στους δρόμους και χυδαιολογούσαν κατά του παρευρισκόμενου πλήθους. Από εκεί βγήκε επίσης και η έκφραση «άκουσε τα εξ αμάξης».
Μια διοργάνωση πάνω από 100 χρόνια
Το Καρναβάλι της Χωριστής, αποτελεί μια γιορτή που μετράει πάνω από 100 χρόνια. Αν και δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές, το σίγουρο είναι ότι ξεκίνησε από την περίοδο του Μεσοπολέμου και υλοποιείται με αμείωτο ενδιαφέρον κάθε χρόνο.
Το πηγαίο χιούμορ, η ευθυμία, η αγάπη των κατοίκων για τη μουσική, το τραγούδι και το χορό, σε συνδυασμό με τη σατυρική διάθεση, με τα σκωπτικά τραγούδια, ήταν και εξακολουθούν να είναι τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Χωριστιανών που κράτησαν επί αιώνες τώρα το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας, όπου ομάδες μασκαρεμένων φθάνουν σε συγκεκριμένο χώρο με τη συνοδεία λαϊκών οργάνων και με τα δρώμενά τους σκορπούν με κέφι άφθονο γέλιο.
Το Καρναβάλι της Χωριστής, θυμίζει Διονυσιακές γιορτές, με τις γνωστές μαινάδες και άλλες εκδηλώσεις της Διονυσιακής λατρείας, που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες στην περιοχή μας.
Οι εκδηλώσεις αυτές, ως ανθρώπινη ανάγκη για εκτόνωση και απελευθέρωση μετά το τέλος του χειμώνα, πέρασαν ως έθιμο, το γνωστό έθιμο των μεταμφιεσμένων στους Χριστιανικούς αλλά και μετέπειτα στους Βυζαντινούς χρόνους της τουρκοκρατίας.
Και πέραν όλων των άλλων, το Καρναβάλι της Χωριστής, λειτουργεί ως μια αντανάκλαση των εθίμων, της ιδεολογίας και των πεποιθήσεων, της σκέψης και των στόχων των ανθρώπων του. Είναι αφορμή συνεργασίας, δημιουργίας, αλληλεγγύης, εθελοντισμού, προσφοράς, συνοχής, έμπνευσης και συλλογικότητας.
«Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία»
Κεντρικός διοργανωτής της μεγάλης γιορτής του Καρναβαλιού, είναι ο Μουσικοδραματικός Σύλλογος «Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία».
Από τις αρχές του 20ου αιώνα, η Χωριστή πρωτοστατεί στην ευρύτερη περιοχή, σε θέματα εθνικοαπελευθερωτικά, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα μια αξιόλογη πνευματική και πολιτιστική δράση με κύριο εκφραστή τον ιστορικό της σύλλογο «Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία».
Μετά την απελευθέρωση και κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου 1920-1940, δημιουργούνται προϋποθέσεις για περισσότερες πολιτιστικές και πνευματικές δραστηριότητες, όταν η καλλιέργεια και επεξεργασία του καπνού, απέδιδε σημαντικά οικονομικά οφέλη στην Κοινότητα της Χωριστής.
Λάτρεις της μουσικής και του χορού
Οι Χωριστιανοί, λάτρεις της μουσικής, του τραγουδιού και του χορού, γεμάτοι αισιοδοξία και χιούμορ κάνουν πλέον θεσμό το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας. Σε όλη τη διάρκεια των Αποκριών, μασκαράδες περιφέρονταν στους δρόμους, επισκέπτονταν σπίτια του χωριού όπου χόρευαν, αστειεύονταν, σατίριζαν καταστάσεις και πρόσωπα.
Στο τέλος μαζευόταν όλο το χωριό στο αναγνωστήριο του Συλλόγου, που δεσπόζει στο κέντρο του χωριού από τις αρχές του αιώνα, όπου γινόταν η καθιερωμένη αποκριάτικη χοροεσπερίδα με διαγωνισμούς καρναβαλιστών και χορευτών.
Το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας, μασκαρεμένοι και μη, συγκεντρώνονταν στο μεγάλο προαύλιο του επιβλητικού σχολείου της Χωριστής, όπου με τη συνοδεία λαϊκών οργάνων αλλά και της μοναδικής στην περιοχή για την εποχή εκείνη Φιλαρμονικής του Συλλόγου, χόρευαν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες αντλώντας δύναμη για την Σαρακοστή που ξεκινούσε.
Ο Γκόγκας και η Λέγκω
Ιδιαίτερα σημαντικές μορφές για πολλά χρόνια παλιότερα, ήταν δύο υπέροχοι άνθρωποι: «ο Γκόγκας» (Γεώργιος Σαμαράς και η «Λέγκω» (Ελένη Παγωνίδου) που σήμερα δεν βρίσκονται ανάμεσά μας.
Από το 1976, με την επανίδρυση και επαναλειτουργία του Συλλόγου, μετά τη διακοπή λόγω της επτάχρονης χούντας, το έθιμο πλέον περιλαμβάνεται στις καθιερωμένες πολιτιστικές δραστηριότητες του Συλλόγου.
Ξεκινά έτσι η διοργάνωση του καρναβαλιού της Χωριστής, που επηρεάζεται εν μέρει από τις τάσεις της εποχής περιλαμβάνοντας σε αυτό την παρέλαση των αρμάτων και των καρναβαλιστών διατηρώντας όμως την αρχική του σατιρική του μορφή με την αυθόρμητη και καθολική συμμετοχή των κατοίκων.
Έτσι στα χρόνια που ακολούθησαν η φήμη του ξεπέρασε τα στενά όρια του Νομού Δράμας και το Καρναβάλι της Χωριστής έγινε γνωστό σε όλη σχεδόν την Ελλάδα.
Ένα 12ήμερο γεμάτο κέφι
Το Καρναβάλι της Χωριστής, δεν είναι μόνο η παρέλαση της Καθαράς Δευτέρας. Είναι ένα ολόκληρο Δωδεκαήμερο, που ξεκινάει από την ημέρα της Τσικνοπέμπτης και ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα με τη μεγάλη καρναβαλική παρέλαση. Όλο αυτό το διάστημα, υπάρχει καθημερινά πλήθος εκδηλώσεων, με κεντρικό πυρήνα τη χαρά, το γλέντι και τη διασκέδαση. Και το μόνο σίγουρο είναι ότι, όλες αυτές οι καθημερινές γιορτές, αφορούν μικρούς και μεγάλους και ο καθένας μπορεί να βρει αυτό που του αρέσει και να διασκεδάσει. Κέφι και διασκέδαση για κάθε ηλικία και για κάθε Χωριστιανό, αλλά και για κάθε επισκέπτη.
Η σάτιρα της επικαιρότητας
Βασική επιδίωξη του Καρναβαλιού, είναι η διασκέδαση και η σάτιρα. Και μάλιστα καλοπροαίρετη σάτιρα της επικαιρότητας, χωρίς τίποτα άλλο.
Στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης, ο «Πρωινός Τύπος» μίλησε με τον γραμματέα του Συλλόγου «Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία» κ. Απόστολο Κιοσσέ, καθώς και το μέλος του Δ.Σ. κα. Χρυσή Αποστολίδου.
Στην ερώτηση για το ποιο θα είναι το θέμα του φετινού Καρναβαλιού, προτίμησαν να μην το αποκαλύψουν, επισημαίνοντας ότι, «όπως κάθε χρόνο, είναι πάντα η επικαιρότητα. Η επικαιρότητα είναι αυτή που κάθε χρόνο μας δίνει θέμα για συζήτηση, αλλά και για κριτική και σάτιρα πάντα καλοπροαίρετα από την Χωριστή».
Σημείωσαν όμως, ότι, «δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο. Υπάρχει πάντα ο κεντρικός καρνάβαλος και είναι πάντα από τις προτιμήσεις και προτάσεις των καρναβαλιστών ανάλογα».
Πλήθος κόσμου
Ερωτώμενοι για το κατά πόσο μεγάλη είναι η συμμετοχή του κόσμου, τα δυο μέλη του Συλλόγου, απαντούν ότι «το Καρναβάλι για τη Χωριστή, είναι ένας πάρα πολύ σημαντικός θεσμός, ο οποίος κάθε χρόνο αγκαλιάζεται από τους Χωριστιανούς, από τους μεγαλύτερους, αλλά και από τους νεότερους. Φυσικά τα σημεία των καιρών είναι ότι πλέον αλλάζει η δομή του και ο τρόπος του. Ωστόσο εμείς μένουμε πιστοί στην παράδοση και δεν αλλοιώνουμε τόσο το παλαιότερο στοιχείο του και συνεχίζουμε με κάποιες μικρές αλλαγές όπως το θέλουμε και σήμερα».
Τι έχει αλλάξει
Ρωτήσαμε ακόμα, τι είναι εκείνο που έχει αλλάξει, σε σχέση με τα παλιότερα χρόνια. Όπως επισημαίνουν ο κ. Κιοσσές και η κα. Αποστολίδου, «παλαιότερα, το Καρναβάλι ήταν κάτι που γινόταν σε γειτονιές και παρέες, όπου η κάθε ομάδα δημιουργούσε το δικό της θέμα και το δικό της άρμα και στη συνέχεια συγκεντρώνονταν για να γλεντήσουν όλοι μαζί.
Οπότε, αυτό που αλλάζει, είναι ότι παλαιότερα το Καρναβάλι ήταν περισσότερο βιωματικό, συμμετείχε από την αρχή του Καρναβαλιού, με το στήσιμο του άρματος, με την φορεσιά του ο καθένας, ενώ σήμερα υπάρχουν τα συνεργεία που ετοιμάζουν την όλη διαδικασία και δεν υπάρχει αυτό το βιωματικό».
Χρηματοδότηση
Εδώ και πολλά χρόνια, το Καρναβάλι Χωριστής επιχορηγείται από το Δήμο Δράμας με ένα χρηματικό ποσό, το οποίο βοηθάει τον Μουσικοδραματικό Σύλλογο «Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία», να μπορεί να ανταποκρίνεται στα απαραίτητα έξοδα που χρειάζονται.
Στη διαπίστωση ότι πριν από λίγες μέρες, το Δημοτικό Συμβούλιο Δράμας αποφάσισε να δώσει 22.000 ευρώ, ενώ ο Σύλλογος ζητούσε 35.000 ευρώ, με το πραγματικό κόστος να ανέρχεται στις 47.500 ευρώ, ρωτήσαμε αν είναι ικανοποιημένοι απ’ αυτή την εξέλιξη.
Όπως μας απάντησαν, «εμείς είμαστε ένας φορέας και δεν θέλουμε να κρίνουμε τις αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου. Καλώς ή κακώς, καταθέτουμε έναν αρχικό προγραμματισμό και προϋπολογισμό. Με βάση αυτά, ζητούμε και τα χρήματα με τα οποία μπορούμε να καλύψουν αυτό το πρόγραμμα.
Ωστόσο, επειδή συνήθως οι επιχορηγήσεις είναι μικρότερες από το ποσό που ζητάμε, συνήθως γίνεται ένας δεύτερος προϋπολογισμός και προγραμματισμός και σχέδιο δράσεων, ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε».
Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός
Στην ίδια συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Δράμας, ακούστηκαν και διάφορες απόψεις από μερίδα δημοτικών συμβούλων, ότι, το Καρναβάλι Χωριστής «έχει βαλτώσει» και ότι υπάρχει ανάγκη «αναβάθμισης» και «εκσυγχρονισμού». Ερωτώμενα τα δύο μέλη του Δ.Σ. του Συλλόγου, για το ποια είναι η άποψή τους περί αυτού, σημειώνουν:
«Πάντα, οποιαδήποτε εκδήλωση έχει την ανάγκη να γίνεται καλύτερη. Εμείς ως Διοικητικό Συμβούλιο, εν καιρώ Covid είχαμε χάσει τρεις χρονιές. Αρχής γενομένης από το 2023, ως Διοικητικό Συμβούλιο αυτό που θέλουμε να κάνουμε, είναι να δώσουμε μια ταυτότητα στο Καρναβάλι. Είναι καλό βέβαια με τις εξελίξεις να αλλάζεις και κάποια πράγματα, όμως νομίζουμε ότι, το να κρατάμε την παλιά σατιρική μορφή του Καρναβαλιού, νομίζω ότι το Καρναβάλι της Χωριστής, διακρίνεται από τον χορό, το κέφι, η μουσική κάτι που κρατάει για όλη τη περίοδο του 12ημέρου.
Και πέρυσι ήταν πολύ καλό το επίπεδο των εκδηλώσεων, νομίζω όμως ότι και φέτος, το επίπεδο των εκδηλώσεων θα είναι κάτι ανάλογο. Κι αυτό γιατί σχεδιάζουμε πληθώρα εκδηλώσεων, που έχουν πάρα πολλά events.
Όσον αφορά το θέμα της ανάπτυξης του Καρναβαλιού, είναι θέμα πολλών παραγόντων που παίζουν ρόλο και νομίζω ότι χρειάζεται πολύ συζήτηση γι’ αυτό.
Στην ερώτηση αν συμμετέχουν ομάδες και άλλοι σύλλογοι από τη Δράμα ή από αλλού, μας λένε ότι, «γενικότερα στις εκδηλώσεις μας συμμετέχουν πάντα πάρα πολλοί φορείς και σύλλογοι. Κατά καιρούς έχουν συμμετάσχει σύλλογοι από την Αδριανή, το Καλαμπάκι, την Αλιστράτη και αλλού. Βέβαια συμμετέχουν και χορευτικά από συλλόγους, είτε τους προσκαλούμε, είτε δηλώνουν συμμετοχή στις εκδηλώσεις μας.
Νομίζουμε ότι πολύ σημαντικό τα τελευταία χρόνια, είναι η διεξαγωγή της παιδικής καρναβαλικής παρέλασης, όπου συμμετέχουν πολλοί Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων, είτε συλλογικά, είτε μεμονωμένα. Στέλνουμε κάθε χρόνο πρόσκληση στα Δημοτικά Σχολεία για την καρναβαλική παρέλαση και μάλιστα φέτος θα έχουμε και πολύ καλή συμμετοχή».
Το φετινό πρόγραμμα
Όπως αναφέρουμε και παραπάνω, οι φετινές γιορτές του Καρναβαλιού στην Χωριστή, ξεκινούν την Τσικνοπέμπτη 7 Μαρτίου, με την κεντρική έναρξη των εκδηλώσεων.
Συγκεκριμένα, στις 15.00 γίνεται το Τσίκνισμα, μπροστά από τον Μουσικοδραματικό Σύλλογο, ενώ στις 18.30, η παρουσίαση του Βασιλιά Καρνάβαλου.
Το Σάββατο 9 Μαρτίου και ώρα 11.00, παιδικό μπαλνταφάν στο Αναγνωστήριο του Συλλόγου.
Την Κυριακή 10 Μαρτίου και ώρα 12.00, γίνεται η παιδική καρναβαλική παρέλαση.
Την Τρίτη 12 Μαρτίου και ώρα 21.00, Βραδιά Τσίπουρου στο Αναγνωστήριο του Συλλόγου.
Την Παρασκευή 15 Μαρτίου, χορός και τραγούδι στις γειτονιές της Χωριστής.
Το Σάββατο 16 Μαρτίου, ο Τρανός Χορός στο κέντρο διασκέδασης «Ρέμα».
Την Κυριακή 17 Μαρτίου και ώρα 12.00, στον προαύλιο χώρο της Εκκλησίας, διεξάγεται το Αντάμωμα χορευτικών Συλλόγων και μεγάλο παραδοσιακό γλέντι.
Την Καθαρά Δευτέρα και ώρα 14.00, ξεκινάει η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση, ενώ στις 15.30, είναι η υπέροχη συναυλία με χάλκινα.
[Σημείωση: Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Μουσικοδραματικό Σύλλογο Χωριστής «Η Αναγεννηθείσα Μακεδονία»]
