Η Μονή Αγίου Γεωργίου Βρανοκάστρου
μετόχι της Μονής Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου
Όλα τα ευρήματα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας
ΜΙΑ ΑΠΟ τις μεγάλες γιορτές αμέσως μετά το Πάσχα, είναι και αυτή του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Και ευκαιρία είναι να δούμε ένα ιδιαίτερα σημαντικό μνημείο από την περιοχή, το οποίο αν και βρίσκεται στα διοικητικά όρια του Νομού Καβάλας, εντούτοις όλα τα ευρήματα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας.
Πρόκειται για τη Μονή Αγίου Γεωργίου Βρανοκάστρου, η οποία ήταν ένα από τα μετόχια που διατηρούσε η Μονή Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου στον χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας, όπου μνημονεύεται ναός στο όνομα του Αγίου Γεωργίου.
Όπως αναφέρει στον «Π.Τ.» η διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κα. Πουλιούδη, όλα τα ευρήματα της Μονής της Αγίου Γεωργίου βρίσκονται στο Αρχαιολογικού Μουσείο Δράμας, τόσο επειδή ήταν μετόχι της Μονής Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, όσο και επειδή το νεόδμητο τότε Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας, χρειαζόταν υλικό στα εκθέματά του.
Σημαντικά στοιχεία μας δίνουν με σχετικό τους κείμενο οι Αρχαιολόγοι κ.κ. Νίκος Ζήκος και Χαράλαμπος Μπακιρτζής της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλας, σε παλαιότερο κοινό δημοσίευμα, το οποίο ανακοινώθηκε στο συνέδριο του Αρχαιολογικού Έργου Μακεδονίας Θράκης στο 1996.
Όπως αναφέρεται [ανάμεσα στο μετόχια και άλλα κτήματα, που διατηρούσε η μονή Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου στον χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας μνημονεύεται ναός τιμώμενος στο όνομα του Αγίου Γεωργίου. Η πρώτη αναφορά του συναντάται σε σιγίλλιο του πατριάρχου Συμεών Α΄ του έτους 1474 με το χαρακτηριστικό πατριαρχικόν σταυροπήγιον του αγίου μεγαλομάρτυρος και τροπαιοφόρου Γεωργίου του Διασωρίτου. Διευκρινιστικό ωστόσο για τη θέση του ναού είναι μεταγενέστερο σιγίλλιο του πατριάρχου Μαξίμου Β΄ του έτους 1477, όπου αναφέρεται το σταυροπήγιον του αγίου ενδόξου μεγαλομάρτυρος και τροπαιοφόρου Γεωργίου το εν τω Βρανόκαστρω. Για τη θέση του Βρανοκάστρου υπάρχουν σήμερα αρκετές πληροφορίες.]
Όπως αναφέρεται στη συνέχεια στο ίδιο δημοσίευμα [στα 1876 ο Leon Heyzey, ακολουθώντας την οδό κατά μήκος της βορειοανατολικής κλιτύος του Παγγαίου, πέρασε από το Παλαιοχώρι που δε βρίσκεται μακριά από τη Μονή Εικοσιφοινίσσης. Πλησίον του Παλαιοχωρίου, όπως αναφέρει, υπάρχει οχύρωση, την οποία οι ντόπιοι αποκαλούν «Βερανόκαστρον, δηλαδή ερειπωμένο κάστρο. Στην ίδια περιοχή του Παλαιοχωρίου είδε και τα ερείπια εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου δημοσιεύοντας μάλιστα από το χώρο της και δύο επιγραφές ρωμαϊκών χρόνων. Από το «Βρανόκαστρον», διατηρούνται σήμερα, ανατολικά του Παλαιοχωρίου, σε πρόβουνο του Παγγαίου, ικανά τμήματα του και είναι γνωστό ως το «κάστρο του Αλεξάνδρου».
Για την ίδρυση του Βρανοκάστρου δε διασώθηκαν σχετικές μαρτυρίες. Ο Ιωάννης Αφθονίδης και ο Παπαδόπουλος Κεραμεύς θεωρούν ως ιδρυτή του κάστρου τον στρατηγό Αλέξιο Βρανά, που νίκησε το 1185 στο Δημητρίτσι Σερρών τους Νορμανδούς. Δεν πρέπει ωστόσο να αποκλείσουμε την περίπτωση της ίδρυσης του κάστρου σε μεταγενέστερη εποχή. Ο 13ος και 14ος αιώνας υπήρξαν για την Ανατολική Μακεδονία εποχή πολεμικών αντιπαραθέσεων μεταξύ των Βυζαντινών, Βουλγάρων και Σέρβων. Αξιωματούχοι του Βυζαντίου ενίσχυσαν τις οχυρώσεις της Χριστουπόλεως, των Φιλίππων και της Θάσου, ενώ το ίδιο πραγματοποίησαν και οι Σέρβοι ηγεμόνες στην κατεχόμενη από αυτούς περιοχή των Σερρών και της Ζίχνας.]
Σε άλλο σημείο της δημοσίευσης, οι δύο αρχαιολόγοι κ.κ. Ζήκος και Μπακιρτζής, αναφέρουν: [Είναι γεγονός ότι το Βρανόκαστρον αναφέρεται στα πατριαρχικά σιγίλλια ως δηλωτικό της θέσης του ναού του Αγίου Γεωργίου, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται εάν αυτός βρισκόταν εντός ή εκτός του κάστρου. Τη διευκρίνιση αυτή παρέχει σιγιλλιώδες γράμμα της μονής Εικοσιφοινίσσης του 1544, όπου μνημονεύεται το μετόχι Άγιος Γεώργιος εν τη χώρα Βρανοκάστρου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι με τον όρο «χώρα» χαρακτηρίζεται η ευρύτερη περιοχή ενός οικισμού, συμπεραίνουμε ότι ο ναός του Αγίου Γεωργίου βρισκόταν έξω από το Βρανόκαστρο. Χρήσιμη από την άποψη αυτή είναι η πληροφορία του αρχιμανδρίτη Δαμασκηνού Μοσχόπουλου, που στα τέλη του περασμένου αιώνα αναφέρει ότι έκειτο (ο ναός) κάτωθεν του Παλαιοχωρίοου, ολίγον άνωθεν της από Καβάλας εις Σέρρας οδού και συνεχίζει, ου πολύ δε μετά το 1763 ηρημώθη παντελώς και κατεστράφη.
Από τη συσχέτιση των προσφερόμενων ιστορικών μαρτυριών συνάγεται ότι ο ναός Αγίου Γεωργίου στο Βρανόκαστρο είχε μια συνέχεια ζωής από το 1474 μέχρι λίγα χρόνια μετά το 1763. Επειδή όμως το σιγίλλιο του 1474 παραπέμπει σε προγενέστερους χρόνους συνάγεται ότι ο ναός του Αγίου Γεωργίου προϋπήρχε.
Ανασκαφική έρευνα κατά τη διετία του 1995 – 1996 βόρεια του Παλαιοχωρίου, σε θέση όπου μέχρι σήμερα υπάρχει προσκυνητάρι τιμώμενο στο όνομα του Αγίου Γεωργίου, αποκάλυψε τα ερείπια εκτεταμένου μοναστηριακού συγκροτήματος που αποτελείται από τον περίβολο, το καθολικό και άλλα βοηθητικά προσκτίσματα.]
Μετά από μια αρκετά λεπτομερή περιγραφή της μονής, του ναού και των ευρημάτων, οι δύο Αρχαιολόγοι κ.κ. Ζήκος και Μπακιρτζής, καταλήγουν στη δημοσίευσή τους: [Η ανασκαφική έρευνα, πέραν του ότι αποκάλυψε ένα σημαντικό για την περιοχή του Παγγαίου μοναστηριακό συγκρότημα με συνεχή ζωή επτά αιώνων, έθεσε παράλληλα το πρόβλημα της αναζήτησης του παλαιοχριστιανικού ναού από τον οποίο προέρχονται τα περισσότερα αρχιτεκτονικά μέλη.
Νότια και σε απόσταση 300 μ. από το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου εντοπίστηκαν υπολείμματα τετραγώνου περιβόλου με άφθονη επιφανειακή κεραμική διαφόρων χρονικών περιόδων. Αν ο περίβολος αυτός σχετίζεται με τον προγενέστερο, του μοναστηριού, παλαιοχριστιανικό ναό οι μελλοντικές έρευνες θα το επιβεβαιώσουν.]
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη.
