Η Παχυσαρκία είναι νόσος
– Πρόληψη και θεραπεία
Δρ Ανδρέας Ξάνθης , ειδικός Παθολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ
Μέλος Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας
Η παχυσαρκία αποτελεί ένα χρόνιο νόσημα που χαρακτηρίζεται από υπερβολική συσσώρευση λίπους οδηγώντας σε δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η δυσλιπιδαιμία, η αρτηριακή υπέρταση, η λιπώδης διήθηση του ήπατος αλλά και ο αυξημένος κίνδυνος τόσο για καρδιαγγειακά συμβάματα όσο και για κακοήθειες. Η αντιμετώπισή της περιλαμβάνει τη μείωση του σωματικού βάρους μέσω της επίτευξης αρνητικού ισοζυγίου θερμίδων: αυξάνοντας τη σωματική δραστηριότητα και μειώνοντας τη πρόσληψη τροφής. Ωστόσο, οι περισσότεροι ασθενείς που πάσχουν από παχυσαρκία, πάρα τις συστηματικές και πολυετείς προσπάθειες, εμφανίζουν μικρή απώλεια του υπερβάλλοντος βάρους. Αλλά ακόμα και αν επιτύχουν μείωση του σωματικού βάρους, ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων επιστρέφει στο αρχικό του βάρος εντός 2-5 ετών.
Κατά την πρώτη επαφή του υπέρβαρου ατόμου με τον ιατρό και το διαιτολόγο του, θα πρέπει να γίνει αμοιβαία συμφωνία για τους θεραπευτικούς στόχους, δηλαδή πόσο βάρος θα πρέπει να χάσει και σε πόσο χρόνο. Συνήθως, οι στόχοι των δύο μερών έχουν σημαντικές διαφορές: ο ασθενής επιθυμεί μεγάλη απώλεια σε μικρό χρόνο και ο θεραπευτής μικρότερη απώλεια και σε μεγαλύτερο χρόνο.
Η γενική αρχή είναι ότι η φυσιολογικοποίηση του βάρους, δηλαδή Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) <25 kg/m2 είναι συνήθως μη ρεαλιστική, ειδικά σε άτομα με ΔΜΣ >35. Απώλεια 10-20 % του αρχικού σωματικού βάρους είναι ένας εφικτός στόχος και αυτή θα πρέπει να είναι η αρχική μας επιδίωξη, η οποία έχει 3 σημαντικά πλεονεκτήματα:
- 1. Επιτυγχάνεται ευκολότερα.
- Διατηρείται ευκολότερα, αφού όσο υψηλότερο είναι το βάρος, τόσο μεγαλύτερες είναι οι ενεργειακές ανάγκες.
- Αφήνει χρόνο για την εκμάθηση των αναγκαίων τροποποιήσεων, που απαιτεί η διατήρηση του νέου σωματικού βάρους.
Θεραπεία της παχυσαρκίας στην Ελλάδα σήμερα
Τα φάρμακα για τη θεραπεία της παχυσαρκίας λειτουργούν μέσω των ακόλουθων μηχανισμών: (1) μείωση της όρεξης και, συνεπώς, της πρόσληψη ενέργειας, (2) αύξηση της ενεργειακής δαπάνης (3) μείωση της απορρόφησης θερμίδων ή συνδυασμός των προαναφερθέντων.
Η χορήγηση φαρμακευτικής θεραπείας έχει ένδειξη ως συμπληρωματική αγωγή σε δίαιτα χαμηλών θερμίδων και αυξημένη σωματική δραστηριότητα με σκοπό τη διαχείριση του βάρους σε ασθενείς με δείκτη μάζας σώματος ≥30 kg/m2 ή ≥27 kg/m2 με παρουσία τουλάχιστον μίας συννοσηρής πάθησης σχετιζόμενης με το βάρος, όπως π.χ. δυσγλυκαιμία (προδιαβήτης ή σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2), αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία ή αποφρακτική άπνοια ύπνου κ.λπ. Η θεραπεία οφείλει να αξιολογείται και να διακόπτεται από τον θεράποντα ιατρό εάν οι ασθενείς δεν έχουν χάσει τουλάχιστον 5% του αρχικού σωματικού βάρους τους σε ορισμένο διάστημα. Σημειώνεται ότι η λήψη φαρμακευτικής αγωγής θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται μετά από ιατρική εξέταση και με ιατρική συνταγή.
Τρία φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν έγκριση στην Ελλάδα ΣΕ ΜΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ: η ορλιστάτη, η λιραγλουτίδη και ο συνδυασμός ναλτρεξόνης/βουπροπριόνης. Για τους παχύσαρκους με ΣΔ2 υπάρχει η σεμαγλουτίδη 0.25-1mg και αναμένονται και πιο υποσχόμενα φάρμακα με δυνητική απώλεια >15% του αρχικού βάρους (σεμαγλουτίδη 2.4mg και τιρζαπατίδη μια φορά την εβδομάδα).
Η ορλιστάτη λειτουργεί μέσω της αναστολής των γαστρεντερικών και παγκρεατικών λιπασών. Η αναστολή αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της υδρόλυσης των τριγλυκεριδίων και της απορρόφησης των λιπών της τροφής. Τα δισκία ορλιστάτης λαμβάνονται μαζί με τα γεύματα και πάντα σε συνδυασμό με περιορισμό της πρόσληψης τροφής και αύξηση της σωματικής άσκησης. Οι συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες της ορλιστάτης αφορούν ποικίλα συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα λόγω της αποβολής λίπους στα κόπρανα (π.χ. στεατόρροια).
H λιραγλουτίδη είναι ένα ανάλογο της ινκρετινικής, παραγόμενης από το έντερο, GLP-1 ορμόνης. Πρόκειται για ένα αντι-διαβητικό φάρμακο, το οποίο αρχικά έλαβε έγκριση για χρήση στη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Στη συνέχεια δοκιμάστηκε σε μεγαλύτερη δόση στη θεραπεία της παχυσαρκίας. Χορηγείται άπαξ ημερησίως με υποδόρια ένεση, με σταδιακή τιτλοποίηση της δόσης. Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες αφορούν συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα όπως ναυτία, έμετοι, διάρροια και δυσκοιλιότητα. Στην Ελλάδα συνταγογραφείται υπό όρους σε μη διαβητικούς παχύσαρκους με δεικτη μαζας σωματος ΒΜΙ>40 ΚΑΙ ιστορικό εμφράγματος, εγκεφαλικού ή χρήσης μάσκας CPAP (υπνική άπνοια).
Ο συνδυασμός ναλτρεξόνης/βουπροπριόνης δρα στους νευρώνες του τοξοειδούς πυρήνα του υποθαλάμου στον εγκέφαλο, οι οποίοι διαδραματίζουν κατεξοχήν ανορεξιογόνο δράση. Ο συνδυασμός τους φαίνεται να έχει συνεργική δράση με αποτέλεσμα τη μείωση της πρόσληψης τροφής αλλά και την μικρή αύξηση της δαπάνης ενέργειας. Τα δισκία λαμβάνονται καθημερινά με σταδιακά αυξανόμενη δοσολογία του φαρμάκου (τιτλοποίηση). Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν ναυτία, ζάλη, κεφαλαλγία, δυσκοιλιότητα, έμετοι και ξηροστομία. Δεν ενδείκνυνται για άτομα με στεφανιαία νόσο, βαριά κατάθλιψη, αρρυθμίες ή χρόνια χρήση οπιούχων αναλγητικών.
Η τροποποίηση του τρόπου ζωής είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πρόληψης και της θεραπείας της παχυσαρκίας. Η φαρμακευτική θεραπεία για την παχυσαρκία θεωρείται γενικά ασφαλής και αποτελεσματική, και μπορεί να λαμβάνεται με ιατρική συνταγή εφόσον τηρούνται οι ενδείξεις χορήγησης και ο ασθενής βρίσκεται υπό συστηματική ιατρική παρακολούθηση και, βέβαια, πάντα σε συνδυασμό με υποθερμιδική δίαιτα και αύξηση της φυσικής άσκησης.
Τέλος, δεν πρέπει κανείς να ξεχνά τον ρόλο της βαριατρικής/μεταβολικής χειρουργικής στους ασθενείς με νοσογόνο παχυσαρκία, καθώς αυτή οδηγεί σε μεγαλύτερη και μονιμότερη απώλεια βάρους σε σύγκριση με τη φαρμακοθεραπεία. Oι επεμβάσεις είναι 2 ειδών: Α) Γαστρικό μανίκι για απώλεια μέχρι 30 κιλών και Β) γαστρικό bypass για μεγαλύτερη απώλεια, αλλά με ανάγκη χορήγησης βιταμινών δια βίου. Προσφέρουν μόνιμη λύση, αλλά επειδή είναι χειρουργικές επεμβάσεις θέλουν ενημέρωση για τυχόν σπάνιες επιπλοκές και ενδείξεις-αντενδείξεις με τον ειδικό χειρουργό παχυσαρκίας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΕΙΝΑΙ ΝΟΣΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΕΤΑΙ .Χρειάζεται ομαδική προσέγγιση από ιατρό, διαιτολόγο και ψυχολόγο για βέλτιστο αποτέλεσμα.
