Μιλάει στον «Π.Τ.» ο κ. Κουτελάκης Δρ. Αρχαιολογίας – Ιστορικός

 Ο καταλυτικός ρόλος

του Παγγαίου στην ανάδυση

των Διονυσιακών δρωμένων

 Ο ρόλος των ορυχείων του Παγγαίου, η ανάγκη για ένα τονωτικό ποτό και οι νάνοι

Του Θανάση Πολυμένη

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ κανείς να πει ότι, από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις του πρώτου τριημέρου της φετινής 7ης «ΔραμΟινογνωσίας», ήταν το ιστορικό συνέδριο που έγινε για πρώτα φορά και με τον τίτλο: «Ιχνηλατώντας τα Μονοπάτια του Διονύσου».

Πρόκειται για ένα συνέδριο, σκοπός του οποίου είναι η ενίσχυση της ευρύτερης περιοχής ως Κέντρο Τουρισμού – Πολιτισμού για τον Οίνο και της Γεύση, καθ’ ότι ο τόπο μας διακρίνεται για το απόθεμα γεύσεων αλλά και πολιτισμικών εκφράσεων.

Στόχος του συνεδρίου επίσης είναι, η δημιουργική ώσμωση διαφορετικών επιστημονικών πεδίων στην παρουσίαση της δυναμικής του τόπου.

Από τους εισηγητές του συνεδρίου, ο «Πρωινός Τύπος» μπόρεσε και μίλησε με τον κ. Χάρη Κουτελάκη, Δρ. Αρχαιολογίας και Ιστορικό, ο οποίος είχε εισήγηση με τίτλο: «Ο καταλυτικός ρόλος του Παγγαίου στην ανάδειξη των Διονυσιακών δρωμένων».

Μιλώντας στον «Π.Τ.» ο κ. Κουτελάκης, αναφέρεται στο στοιχείο εκείνο που είναι χαρακτηριστικό για τη Δράμα, όπως λέει «και είναι ο οίνος από την αρχαιότητα βεβαίως, αφού ο Διόνυσος ήταν μεγαλωμένος στην περιοχή».

Όπως σημειώνει μάλιστα, «το ερώτημα είναι βέβαια, γιατί μόνο οίνος στη Δράμα, γιατί μ’ αυτή την ιδιότητα τον ξέρουμε τον Διόνυσο εδώ. Αν και οι ιδιότητες του Διονύσου είναι πάρα πολλές, ήταν Ερίκρυπτος και αποτελούσε σύμβολο για πολλά πράγματα στην καθημερινή ζωή.  Εγώ θα απαντήσω – σύμφωνα με τις μελέτες που έχω κάνει – στο ερώτημα αυτό: Γιατί επικεντρώθηκε ο πληθυσμός της Δράμας στην οινοπαραγωγή. Και επίσης αναδεικνύω ένα στοιχείο το οποίο μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει πει – ακόμα και Γάλλοι ερευνητές – που έχουν ασχοληθεί σχεδόν σε όλη τους τη ζωή με το Διόνυσο καταλήγουν στο έργο τους με το ερώτημα: και με όλα αυτά τα θεατρικά πράγματα στην αρχαία Ελλάδα, ο Διόνυσος τι σχέση έχει»;

Οι άνθρωποι στα ορυχεία

Στο σημείο αυτό, ο κ. Κουτελάκης σημειώνει ότι αναδεικνύει εκείνη την πτυχή που μέχρι σήμερα ήταν άγνωστη και τονίζει: «Ο Διόνυσος έχει σχέση με τους καημένους τους ανθρώπους οι οποίοι, είτε ως δούλοι, είτε ως ελεύθεροι εργάτες, εργάζονταν στα ορυχεία του Παγγαίου και της γύρω περιοχής. Και ορυχεία στην περιοχή αυτή, έχουμε από το 4.800 π.Χ. και μετά.

Επομένως, αυτοί οι άνθρωποι οι οποίοι κατέβαιναν στα έγκατα της γης, σκάβοντας στοές να βρουν το υλικό που επιθυμούσαν να πάρουν, ένα είδος μεταλλεύματος για να κάνουν άργυρο, ή να πάρουν χαλκό ακόμα και χρυσό, παρ’ ότι ο χρυσός ήταν και ποταμίσιος, επειδή τον μάζευαν με τις προβιές των προβάτων εξ ου και το Χρυσόμαλλο Δέρας της μυθολογίας.

Οι άνθρωποι λοιπόν των ορυχείων, προσπαθούσαν να διασώσουν κατ’ αρχήν τη ζωή τους. Διότι η ζωή τους κινδύνευε από πολλούς λόγους, όπως την έλλειψη οξυγόνου, είχαν θανάτους από μια ξαφνική διάτρηση φλέβας νερού που πλημμύριζε τη στοά, από έναν ξαφνικό σεισμό που έκανε κατακρήμνιση και άλλα τέτοια φαινόμενα.

Όταν έβγαιναν λοιπόν το σούρουπο στην επιφάνεια της γης, ευχαριστούσαν το θεό στον οποίο είχαν μεταφορτώσει τις δικές τους περιπέτειες κι αυτός ο θεός ήταν ο Διόνυσος. Αυτό προκύπτει μέσα από την έρευνα και μέσα από τις μελέτες. Γιατί ο Διόνυσος είναι ο μοναδικός θεός, ο οποίος ανεβοκατεβαίνει στη γη. Φεύγει και χάνεται στα έγκατα της γης και επιστρέφει στην επιφάνεια της γης».

Τα ονόματα του Διονύσου

Ειδική αναφορά κάνει επίσης ο κ. Κουτελάκης και στα ονόματα του Διονύσου λέγοντας ότι «έχει και ονόματα τα οποία δεν είναι ελληνικά. Είναι Ζάμολξις, είναι Ζαγρέας. Ακούμε τις λέξεις και νομίζουμε ότι είναι ελληνικές. Αλλά δεν είναι. Διότι και άλλοι άνθρωποι σε κάποιο άλλο σημείο της Ασίας, λάτρευαν το θεό αυτό, το θεό του οίνου όμως με τις ντόπιες ονομασίες. Και ο οίνος – σήμερα ξέρουμε οι ερευνητές – ότι παρασκευάστηκε από τις αγριοσταφύλες για πρώτη φορά στο Ιράν το 5.000 π.Χ.

Επομένως, έχουμε μεταφορά και τεχνολογίας ακόμα, στις δικές μας περιοχές. Δεν είμαστε αυτόφωτοι. Τις περισσότερες φορές, χάρη σ’ αυτούς τους ανθρώπους που έφτασαν στον τόπο μας και εγκαταστάθηκαν για πολλούς και ποικίλους λόγους, κυρίως αναζητώντας μια καλύτερη τύχη, έχουμε έτοιμη τεχνογνωσία. Κι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό για το ποιοί είμαστε εμείς σήμερα. Και λέω ποιοι είμαστε εμείς σήμερα: εμείς είμαστε οι Ίωνες, αν θέλουμε να ταυτιστούμε με το ελληνικό φύλο, το οποίο είναι κατ’ εξοχήν ελληνικό. Διότι υπήρχαν και άλλα φύλα σε όλον αυτόν τον τόπο που είχαν εγκατασταθεί κατά διάφορες χρονικές περιόδους.

Οι Ίωνες είναι στα κείμενα οι Γιάμνα ή Γιαμνάνα που έγιναν μετά Γιουνάνα και μετά ελληνικά Ίωνες. Αυτοί οι Γιάμνα, Γιαμνάνα λοιπόν στα κείμενα, εμφανίζονται στην ιστορία το 4.000 π.Χ. Και κατεβαίνουν από τον Καύκασο καθέτως στη Βαλκανική ή στρίβοντας ανατολικά προς τη Μεσοποταμία. Από τις έρευνες που έχω κάνει, προκύπτει ότι είμαστε περισσότερο Βαβυλώνιοι Έλληνες ή Έλληνες Βαβυλώνιοι».

Οίνος και πολιτισμός

Ρωτήθηκε επίσης ο κ. Κουτελάκης, για ποιο λόγο ο οίνος συνδέεται τόσο άμεσα με τον πολιτισμό και την ανάπτυξη μιας κοινωνίας, κυρίως στην αρχαιότητα.

Όπως μας απαντάει, «είναι μια καλή ερώτηση γιατί θα πάρεις την απάντηση ανάλογα με την ερώτηση που κάνεις και έτσι προχωρά και η επιστήμη. Σας είπα από την αρχή: γιατί επικεντρώθηκαν οι Δραμινοί από την αρχαιότητα στον οίνο; Εννοώ ο Διόνυσος και με τις άλλες ιδιότητες. Γιατί απλούστατα στα ορυχεία, οι άνθρωποι χρειάζονταν και ένα τονωτικό ποτό. Κι αυτό ήταν ο οίνος. Και χρειάζονταν και ένα θεραπευτικό ποτό ή βότανο για να θεραπεύσουν τις κακώσεις από τις οποίες έπασχαν.

Όταν λέμε ορυχεία το μυαλό μας σήμερα πηγαίνει σ’ αυτά τα ορυχεία τα οποία μπαίνει ο τυφλοπόντικας και κάνει τα μετρό. Τα ορυχεία στην αρχαιότητα είναι 70×90 μόλις εκατοστά. Ίσα που χωράνε! Μπορείτε να φανταστείτε τον εαυτό σας να σκάβει εκεί μέσα και να τραβάει το χώμα και το μετάλλευμα;

Και εδώ μπαίνει και ένα άλλο ανθρώπινο στοιχείο που πέρασε σαν παραμύθι μέχρι τις μέρες μας. Οι άνθρωποι αυτοί που μπορούσαν να δουλέψουν σε τέτοιου είδους μικρό όρυγμα, ήταν ή μικρόσωμοι ή νάνοι. Να γιατί στις σκανδιναβικές χώρες υπάρχει το παραμύθι της Χιονάτης με τους επτά νάνους. Γιατί δούλευαν σε ομάδες των επτά ατόμων. Δυο χτυπούσαν με την τίγκα για να κόψουν το πέτρωμα, δυο έσερναν τα κομμάτια του πετρώματος προς τα έξω, τα έβαζαν σε ζεμπίλια, ο πέμπτος το μετέφερε στη έξοδο της στοάς και οι άλλοι τα πήγαιναν στο σωρό έξω για να γίνουν μέταλλο. Έχουμε ομάδες των επτά. Κι αυτοί ήταν οι επτά νάνοι».

Και εδώ κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο όνομα Νάνο, που το απαντάμε συχνά στην αλβανική γλώσσα, είτε ως όνομα είτε ως επίθετο: «Το οποίο στην αρχαιότητα είναι: ή ο περιπλανώμενος, αυτός που ψάχνει να βρει την τύχη του εδώ κι εκεί, ή ο χρυσικός. Αυτός που φτιάχνει κοσμήματα για τις γυναίκες. Να λοιπόν τα ορυχεία, τα μέταλλα, οι επαγγελματικές ειδικότητες.

Ο οίνος λοιπόν τόνωνε όλες αυτές τις ομάδες των εργατών, που δούλευαν από το πρωί μέχρι το σκοτάδι στα ορυχεία και είχαν ανάγκη να πιουν κάτι να τονωθούν. Έτσι έχουμε και την ανάπτυξη. Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο, ο Θράκας βασιλιάς, ο Σιλέας, λέει η μυθολογία, ότι, παρ’ ολίγο να αναγκάσει τον Ηρακλή να του καλλιεργήσει τους αμπελώνες. Σκεφτείτε πόσα αμπέλια είχε φυτέψει για να καλύψει τις ντόπιες ανάγκες των ορυχείων».