Όταν η οδήγηση
στα χιόνια κοστίζει ακριβά…
Γράφει ο Γιώργος Φιλτσόγλου, Νομικός
Οι πρόσφατες συνθήκες ακραίων καιρικών φαινομένων δημιούργησαν στην χώρα μας αρκετά προβλήματα. Οι πρωτοφανείς για τα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα ποσότητες χιονιού που έπεσαν, με επίκεντρο την Στερεά Ελλάδα, καθώς και ο ολικός παγετός που σημειώθηκε, με επίκεντρο την Βόρεια Ελλάδα, έβλαψαν ιδιωτικές περιουσίες και κοινωφελείς εγκαταστάσεις, ενώ κατέδειξαν την ανάγκη περαιτέρω θωράκισης της Ελλάδας απέναντι σε ασυνήθιστες κλιματολογικές συνθήκες. Παράλληλα όμως με τον κρατικό μηχανισμό, οφείλουμε και εμείς οι πολίτες να λαμβάνουμε όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας, ανάλογα με τις συνθήκες. Με αφορμή λοιπόν την κακοκαιρία Μήδεια, έρχεται στο προσκήνιο το πάντα επίκαιρο θέμα της οδικής ασφάλειας.
Είναι γεγονός πως ως κοινωνία δεν επιδεικνύουμε τον θεμιτό βαθμό υπευθυνότητας, όσον αφορά την οδήγηση στους δρόμους. Εξάλλου ο ετήσιος απολογισμός των τροχαίων ατυχημάτων, αλλά και δυστυχημάτων καταδεικνύει αυτή την αδυναμία μας. Τα πράγματα χειροτερεύουν όταν στο εξωτερικό περιβάλλον επικρατούν συνθήκες χιονιού και παγετού. Αρκετοί οδηγούν τα αυτοκίνητά τους με την ίδια ταχύτητα και προσοχή, όπως σε μια ανοιξιάτικη ηλιόλουστη μέρα, ενώ άλλοι δεν είναι ούτε εφοδιασμένοι με τις απαραίτητες αντιολισθητικές αλυσίδες ή τα ειδικά χιονολάστιχα. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τα λεγόμενα χιονολάστιχα κάνουν την ίδια – αν όχι καλύτερη – δουλειά με τις αντιολισθητικές αλυσίδες, επιτρέπουν στον οδηγό να κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα και δεν προκαλούν ζημία στο αυτοκίνητο μετά από συνεχόμενη χρήση (όπως θα μπορούσαν ενδεχομένως να προκαλούν οι αλυσίδες αν τυλιχτούν στον άξονα). Φυσικά κοστίζουν περισσότερο από τις αλυσίδες, γεγονός που αφήνει στον καθένα την ευχέρεια να ζυγίσει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Κατά τη γνώμη μας όμως είναι σχήμα παράδοξο να κατέχει κάποιος ένα αυτοκίνητο αρκετών χιλιάδων ευρώ και να σκέφτεται την τιμή για τα χειμερινά του λάστιχα.
Σύμφωνα με τον Κώδικα Οδικής κυκλοφορίας και το άρθρο 19§2, όταν στην άσφαλτο υπάρχουν ποσότητες χιονιού, ή παγετός, ο οδηγός επιβάλλεται να ρυθμίζει την ταχύτητα του οχήματός του, ώστε να είναι σε θέση ανά πάσα στιγμή να διακόψει την πορεία του, μπροστά από οποιοδήποτε εμπόδιο εμφανιστεί. Ωστόσο οι οδηγοί, άλλοτε από άγνοια, άλλοτε από αλαζονεία, δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο και προξενούν ατυχήματα. Δυστυχώς δεν αντιλαμβάνονται επίσης ότι με τον τρόπο αυτόν οι πρώτοι που ζημιώνονται και κινδυνεύουν είναι οι ίδιοι και το στενό φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον. Για να παρουσιάσουμε ακριβώς ποίες συνέπειες επιφέρει η αμελής οδήγηση στο χιόνι αξιοποιούμε δύο πραγματικά περιστατικά, που πήραν τον δρόμο της δικαιοσύνης.
Κάνοντας μια αναδρομή στη Θεσσαλονίκη του μακρινού 1984, ένας επαγγελματίας οδηγός κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία από αμέλεια (άρθρο 302 του ποινικού κώδικα), επειδή συγκρούστηκε με ένα άλλο όχημα, με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό του άλλου οδηγού. Ο εισαγγελέας όμως πρότεινε την αθώωση του επαγγελματία. Πιο συγκεκριμένα, αποδείχθηκε ότι την ώρα του δυστυχήματος έπεφτε πυκνό χιόνι και το οδόστρωμα ήταν ολισθηρό. Ενώ ο κατηγορούμενος είχε μειώσει την ταχύτητά του σε μόλις 45 χιλιόμετρα επί εθνικής οδού, το αυτοκίνητο του άλλου οδηγού ήρθε από το αντίθετο ρεύμα, ολίσθησε στην παγωμένη άσφαλτο, μπήκε στο ρεύμα κυκλοφορίας του κατηγορουμένου και συγκρούστηκε μαζί του με σφοδρότητα. Ο επαγγελματίας υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες δεν κατάφερε ούτε να στρίψει αλλά ούτε να φρενάρει για να αποφύγει τη σύγκρουση. Μάλιστα αποδείχθηκε ότι ακόμα και να πήγαινε πιο αργά δεν θα μπορούσε να αποφύγει το τραγικό γεγονός, επειδή ένας τρίτος οδηγός που ακολουθούσε το όχημα του κατηγορουμένου σε απόσταση 100 μέτρων και με ταχύτητα μόλις 30 χιλιόμετρα δεν κατάφερε, εξαιτίας του χιονιού και του παγετού, να ακινητοποιήσει το αυτοκίνητό του στον παγωμένο δρόμο. Με βάση αυτά τα περιστατικά η εισαγγελική πρόταση έγινε δεκτή, καθώς διαπιστώθηκε ότι ο επαγγελματίας έκανε ό,τι μπορούσε για να αποφύγει την σύγκρουση, αλλά με το χιόνι και τον παγετό στάθηκε αδύνατο. Επομένως ο αναγκαίος βαθμός αμέλειας για την κατηγορία δεν στοιχειοθετήθηκε.
Φυσικά σε σχέση με το 1984 οι δρόμοι, τα αυτοκίνητα και η τεχνολογία εξελίχθηκαν αρκετά. Ωστόσο όσο εξελιγμένο και να είναι ένα όχημα, δεν μπορεί να αντικαταστήσει κάποιον αμελή οδηγό. Τριάντα χρόνια αργότερα ο Άρειος Πάγος επιβεβαίωσε δυστυχώς την παραπάνω άποψη. Ειδικότερα, στη Θεσσαλία, οι επιβάτες ενός αυτοκινήτου ζήτησαν αποζημίωση από τους επιβάτες ενός άλλου αυτοκινήτου, μεταξύ των οποίων έγινε σύγκρουση. Αντίστοιχα αποζημίωση ζήτησαν και οι επιβάτες του δεύτερου αυτοκινήτου, επειδή από τη σύγκρουση το ανήλικο παιδί τους τραυματίστηκε θανάσιμα. Για να λάβει κάποιος αποζημίωση, όπως την ορίζει το άρθρο 914 του Αστικού Κώδικα, πρέπει στο πρόσωπο του υπεύθυνου να υπάρχει υπαιτιότητα. Απαιτείται δηλαδή δόλια ή αμελής συμπεριφορά, η οποία θέτει την βάση για την πρόκληση της ζημίας. Αν από την άλλη μεριά η ζημιά προκλήθηκε με ευθύνη και του θύματος, τότε ο αρχικά υπεύθυνος μπορεί να προτείνει την λεγόμενη ένσταση του συντρέχοντος πταίσματος του άρ. 300 του Αστικού Κώδικα. Ο ζημιώσας δηλαδή λέει στον ζημιωθέντα ότι φταίει και εκείνος για την βλάβη που υπέστη, άρα μειώνεται το ποσό της αποζημίωσης. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως στα περισσότερα τροχαία ατυχήματα τα δικαστήρια δέχονται την ένσταση του συντρέχοντος πταίσματος και μοιράζουν την ευθύνη μεταξύ των αντιδίκων.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση επικρατούσαν και πάλι συνθήκες ακραίου ψύχους. Όπως αποδεικνύεται, το χιόνι στην άκρη του δρόμου έφτανε τα 80 εκατοστά, ενώ στην άσφαλτο είχε σχηματιστεί λεπτό στρώμα πάγου. Οι γονείς του ανηλίκου όμως αψήφισαν τις ακραίες συνθήκες και ταξίδευαν χωρίς αλυσίδες- ή ελαστικά χιονιού- με αρκετά μεγάλη ταχύτητα. Ως αποτέλεσμα ο οδηγός έχασε τον έλεγχο, άρχισε να ολισθαίνει στον πάγο και χτύπησε με το άλλο αυτοκίνητο στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας. Από την πρόσκρουση τραυματίστηκε θανάσιμα το ανήλικο παιδί του οδηγού, που έχασε τον έλεγχο, ενώ ένας επιβάτης του άλλου αυτοκινήτου τραυματίστηκε απλώς. Ωστόσο το δικαστήριο δέχτηκε πως αποκλειστικός υπεύθυνος για το ατύχημα είναι ο πατέρας του παιδιού, καθώς δεν διέθετε τον απαιτούμενο βαθμό προσοχής του μέσου συνετού ανθρώπου κατά την οδήγηση στο χιόνι, τον παγετό και το ολισθηρό οδόστρωμα. Αντιθέτως ο οδηγός του άλλου αυτοκινήτου δεν υπέχει καμία ευθύνη για το ατύχημα, επειδή, δεδομένων των ακραίων συνθηκών, έκανε ό,τι μπορούσε για να αποφύγει την σύγκρουση. Στο χιόνι όμως τα περιθώρια αντίδρασης είναι πολύ μικρά. Κατά συνέπεια οι γονείς του παιδιού δεν έλαβαν καμία απολύτως αποζημίωση για τον θανάσιμο τραυματισμό του, ενώ ο τραυματισμένος επιβάτης του άλλου αυτοκινήτου έλαβε πλήρη αποζημίωση. Η ένσταση συντρέχοντος πταίσματος του άρθρου 300 εκ μέρους των γονέων δεν έγινε δεκτή σε αυτήν την περίπτωση.
Αντιλαμβανόμαστε από τα παραπάνω παραδείγματα κατά πόσο οι συνθήκες χιονιού και παγετού μπορούν να επηρεάσουν τον βαθμό υπαιτιότητας. Φαίνεται πως οι καιρικές συνθήκες επιδρούν καθοριστικά για τον χαρακτηρισμό μιας οδηγικής συμπεριφοράς ως αμελούς. Παρατηρούμε δηλαδή πως το δικαστήριο είναι επιεικέστερο με τους επιμελείς οδηγούς σε συνθήκες παγετού, καθώς δέχεται ότι δεν θα μπορούσαν να δράσουν διαφορετικά, ούτε όφειλαν. Άρα δεν υπάρχει το στοιχείο της αμέλειας, ως προϋπόθεση για την ποινική καταδίκη, ή την αποζημίωση. Ταυτόχρονα δεν υπάρχει και αιτιώδης σύνδεσμος, δηλαδή δεν συνδέεται ο τρόπος που οδηγούσαν με τη ζημία που προκλήθηκε. Άλλωστε θα ήταν υπερβολικά αυστηρό να τους θεωρούμε υπαίτιους επειδή και μόνο βρίσκονται στο δρόμο τη δεδομένη χρονική στιγμή. Από την άλλη μεριά, ο οδηγός, που δεν δείχνει την αναγκαία προσοχή και χάνει τον έλεγχο του οχήματος του χάνει κάθε αξίωση αποζημίωσης ή ηθικής έστω ικανοποίησης λόγω της ζημίας που υπέστη. Η μόνη του δίοδος για να αποζημιωθεί είναι η αντικειμενική ευθύνη που θεσπίζεται για τους κατόχους αυτοκινήτων, η οποία είναι ανεξάρτητη από τον βαθμό υπαιτιότητας του ιδιοκτήτη αυτοκινήτου και εκτείνεται μέχρι την αξία του αυτοκινήτου.
Επομένως, ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να περιορίσουμε τις δυσάρεστες συνέπειες της πρόκλησης ατυχημάτων στα χιόνια, είναι να επιδεικνύουμε υπευθυνότητα. Δεν θα πρέπει να υπερεκτιμάμε τις προσωπικές μας ικανότητες, ούτε τις ικανότητες του οχήματός μας, όσο εξελιγμένο και αν είναι. Ταυτόχρονα θα πρέπει να σεβόμαστε τους άλλους οδηγούς και να είμαστε εφοδιασμένοι με τα κατάλληλα μέσα για την αντιμετώπιση των επικίνδυνων καιρικών φαινομένων.Ας μην ξεχνάμε μάλιστα ότι σε δρόμους, όπως ο πολυσυζητημένος δρόμος Δράμας- Αμφίπολης, ο κίνδυνος είναι αυξημένος λόγω και της ελλιπούς συντήρησης!
