Η Ακρόπολη της Αδριανής
και οι παραδόσεις γι΄αυτήν
(Από το βιβλίο της νομαρχίας Δράμας « ΔΡΑΜΙΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 1980 σελ 61-64).
Όλη σχεδόν η κορυφή του λόφου που οι κάτοικοι της Αδριανής την ονομάζουν Αγιάννη καταλαμβάνεται από την ακρόπολη που χρονολογικά πρέπει να τοποθετείται στον 6ο π.Χ. αιώνα.
Εξωτερικά την περιβάλλει τείχος που σε μερικά σημεία έχει ύψος 3 περίπου μέτρα και πλάτος 2 περίπου μέτρα. Μερικοί από τους ογκόλιθους που το σχήμα είναι ακανόνιστο έχουν διαστάσεις περίπου 1,0Χ0,80Χ 1,20. Εσωτερικά υπάρχει μια δαιδαλώδης διάταξη διαμερισμάτων στα οποία ανευρίσκει κανείς πολλά όστρακα καθώς και μεγάλα κομμάτια από κεραμίδια.
Η καταστροφή της ακροπόλεως, που ίσως να οφείλεται σε πυρκαγιά μεγάλη ή δυνατό σεισμό είναι τρομακτική. Σε μερικά σημεία της, είναι δυσχερής η διάκριση των διαμερισμάτων.
Στα Ν.Α. της υπάρχει διαμέρισμα που διατηρείται σε καλή σχεδόν κατάσταση και που οι διαστάσεις του είναι 1,70Χ7Χ1.
Στη Ν.Δ. πλευρά της ακροπόλεως είναι σαφή τα ίχνη του λατομείου απ΄ όπου πάρθηκε ο ασβεστόλιθος για την κατασκευή της. Στο Ν.Δ. μέρος της ακροπόλεως υπάρχει λαξευμένο διαμέρισμα που έχει μετατραπεί εδώ και 60 χρόνια σε πρόχειρο εκκλησάκι από τους κατοίκους της Αδριανής αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη.
Κάθε χρόνο δε στις 8 Μαΐου κάτοικοι ανεβαίνουν στο λόφο και λειτουργούνται. Στο Ν. του διαμερίσματος τούτου υπάρχει μια τεράστια αποθήκη συγκεντρώσεως νερού ενώ λίγο δεξιότερα από την αποθήκη υπάρχει μεγάλο βάραθρο.
Δυστυχώς δεν κατορθώθηκε η ανεύρεση του πηγαδιού από το οποίο υδρεύονταν οι κάτοικοι. Ίσως στο βάθος του βαράθρου να υπήρχε πηγή, πράγμα που έκανε περιττή την κατασκευή του απαραίτητου πηγαδιού.
Ανατολικά του λόφου, στους πρόποδές του εκτείνεται περιοχή πετρώδης που οι κάτοικοι την ονόμαζαν Παλαβούρια. Ίσως εκεί να ήταν κτισμένος οικισμός που συνδέονταν άμεσα με την ακρόπολη.
Έκπληξη μου προκάλεσε το γεγονός ότι διέκρινα καθαρά από το ψηλό μέρος της ακροπόλεως τις ακροπόλεις της Πλατανιάς και της Πλατανοβρύσεως που απέχουν από το σημείο εκείνο περίπου 14 χιλιόμετρα. Τούτο φανερώνει πως πρέπει να προηγήθηκε κάποια συνεννόηση μεταξύ των κατοίκων των ακροπόλεων αυτών προτού προβούν στο χτίσιμό τους. Η ύπαρξη εκκλησίας πρόχειρης μέσα στην ακρόπολη με οδήγησε στη σκέψη να ερευνήσω το θέμα.
Παραθέτω διηγήσεις κατοίκων της Αδριανής για την παρουσία της εκκλησίας στο χώρο της ακροπόλεως. Έτσι η Πολυξένη Μόσχου 74 ετών και η Κουρόγλου Χρυσάνθη ετών 81 διηγήθηκαν:
« Τον Αη – Γιάννη τον λατρεύουμε από το 1920. Πρώτη φορά στο χωριό για τον Άη Γιάννη μίλησε ένας βοσκός που είδε πάνω στο λόφο τη μορφή του Αγίου φωτεινή. Τότε το είπε στους χωρικούς και αυτοί αφού τον πίστεψαν, γιατί ήταν καλός χριστιανός έκτισαν μοναστήρι. Το μοναστήρι ήταν πάρα πολύ μεγάλο και ωραίο, υπήρχαν πολλοί καλόγεροι που ακόμη και σήμερα μέσα ιερό του Άη Γιάννη υπάρχουν κελιά τους. Το μοναστήρι έπιανε σχεδόν όλο το βουνό, αλλά καταστράφηκε ένα μέρος του από ισχυρό σεισμό και το άλλο επί τουρκοκρατίας.
Επί τουρκοκρατίας, το μοναστήρι είχε γίνει κάστρο και όταν έρχονταν οι Τούρκοι ή άλλοι εχθροί πήγαιναν να προστατευθούν στο μοναστήρι γιατί είχε γύρω – γύρω ντουβάρια μεγάλα με πέτρες. Οι πόρτες του μοναστηριού ήταν από την ανατολική πλευρά».
Ο Βάσιου Δημοσθένης γεννημένος το 1892 στην Αδριανή διηγήθηκε: «Τον Άη – Γιάννη τον λατρεύουμε από το 1920. Στην αρχή ήταν μια παράγκα. Έπειτα όμως, αποφάσισαν να το κάνουν πιο καλό. Όταν άνοιγαν τα θεμέλια βρήκαν δύο παμπάλαιες εικόνες τις οποίες για ασφάλεια τις στην εκκλησία μας (στον Άγιο Νικόλαο).
Πριν αρχίσουν να λατρεύουν τον Άη – Γιάννη, είχαν βρει την εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Οι παλιοί έλεγαν ότι εκεί επάνω υπήρχε κατά τους βυζαντινούς χρόνους ένα μοναστήρι. Αυτό το μοναστήρι πιθανόν από κανέναν σεισμό που έγινε, να είχε βυθιστεί μέσα στο βουνό, ενώ μερικά τείχη του μοναστηριού έμειναν όρθια. Όταν οι τούρκοι κυρίεψαν την πόλη, ανακάλυψαν αυτό το χαλασμένο μοναστήρι και το χρησιμοποίησαν σαν φρούριο, επειδή ήταν επάνω στο βουνό και μπορούσαν να κάνουν σήματα σε άλλα φρούρια τη νύχτα με φωτιές γιατί τότε αυτό είχαν σαν μέσο να επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτά μου τάλεγε ο πατέρας μου. Αυτό το μοναστήρι χρησιμοποιήθηκε και από εμάς. Όταν έκαναν επιθέσεις οι βάρβαροι, οι κάτοικοι πήγαιναν να βρουν άσυλο στο μοναστήρι, γιατί πρώτα το χωριό ήταν πιο πάνω από την σημερινή τοποθεσία. Έπειτα μεταφέρθηκε κατά το Δοξάτο και το 1850 κτίσθηκε στη σημερινή τοποθεσία».
Ασφαλώς οι δύο διηγήσεις που παραθέτουμε πιο πάνω δεν είναι άσχετες με την ιστορική πορεία της θρακικής ακροπόλεως της Αδριανής. Δεν είναι καθόλου απίθανο να χρησιμοποιήθηκε πριν από την καταστροφή της, μετά την καθιέρωση του Χριστιανισμού, ως χριστιανικός χώρος κάποιο διαμέρισμά του να μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Αλλά κάτι τέτοιο θα μας το επιβεβαιώσουν οι επίσημες ανασκαφικές έρευνες μελλοντικά. Πάντως το ενδιαφέρον που παρουσιάζουνοι ακροπόλεις Αδριανής, Πλατανοβρύσεως και Πλατανιάς είναι αξιόλογο από επιστημονικής πλευράς.
Ας ευχηθούμε πως σύντομα το ενδιαφέρον αυτό θα επισύρει την προσοχή της αρχαιολογικής σκαπάνης».
