Η λατρεία του Θεού

Διόνυσου και το

σπήλαιο των Κοκκινογείων

Του ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

Νομάρχη Δράμας

(Από το βιβλίο «ΔΡΑΜΙΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 1980 σελ 49-53).

 Η παρουσία της ανθρώπινης ζωής στο Νομό Δράμας, στην Ηδωνίδα γη του Ηροδότου(1) ή του Πτολεμαίου (2) ή στην Ηδωνίδα αίαν του Αισχύλου(3), χάνεται στην ομίχλη της Προϊστορίας. Τούτο μαρτυρούν εύγλωττα ο μεγάλος αριθμός των Προϊστορικών οικισμών (4) που έχουν επισημανθεί επίσημα καθώς και τα πλούσια ευρήματα που οι επίσημες (5) ανασκαφικές έρευνες ή τυχαία περιστατικά έφεραν στο φως(6).

Η παλαιοντολογία αποφαίνεται πως στο νομό Δράμας ζωή ανθρώπινη παρατηρείται από την πλειστόκαινο ακόμη  εποχή, δηλαδή πριν από ένα εκατομμύριο χρόνια περίπου (7). Τα ευρήματα των ανασκαφικών ερευνών είναι όχι μόνο πλούσια (8) αλλά και αξιόλογα. Μερικά μάλιστα, όπως τα ειδώλια που βρέθηκαν στον προϊστορικό οικισμό Καλαμπακίου είναι από τα καλλίτερα της Βαλκανικής Χερσονήσου.

Την ανάπτυξη της αξιόλογης Προϊστορικής ζωής στο νομό Δράμας βοήθησαν η φύση του εδάφους, η χλωρίδα και η Πανίδα καθώς και η αφθονία των νερών.

Έτσι, ο Προϊστορικός άνθρωπος της Δράμας θα περάσει ένα τεράστιο χρονικό διάστημα του βίου του, στα αξιόλογα σπήλαια ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη θέση κατέχει το  σπήλαιο των Κοκκινογείων, ή του Μααρά, όπως είναι περισσότερο γνωστό, αληθινό θαύμα της φύσεως και για το οποίο θα κάνουμε εκτενέστερο λόγο παρακάτω.

Θαύμα της φύσης χαρακτηρίζουν οι επισκέπτες το σπήλαιο Αγγίτη.

 Ακόμη εδώ, στο νομό της Δράμας λατρεύτηκε ο αρχαιότερος και πολυπαθής Θεός Διόνυσος, ο Προστάτης του οίνου και της αμπέλου, που ο βασιλιάς των Ηδωνών (9), δηλαδή των αρχαίων κατοίκων της Δράμας, Λυκούργος αρνούνταν να δεχθεί στη χώρα του. Το ότι ο θεός Διόνυσος, που τον ακολουθούσαν πιστά οι Σειληνοί, οι Σάτυροι και οι νύμφες, που προτιμούσαν ιδιαίτερη ευσέβεια στη περιοχή της Δράμας μας μαρτυρούν η εκτεταμένη καλλιέργεια της  αμπέλου (10) οι παραδόσεις που διαδίδονταν πριν από μερικά χρόνια από στόμα σε στόμα (11) καθώς και επιγραφές αναθηματικές που αναφέρονται στο Θεό Διόνυσο και στο γιο του Δία και της Αλκμήνης, στον Ηρακλή, που η μυθολογία μας τους παρουσιάζει με ζηλευτές φιλικές σχέσεις μεταξύ τους και με περιπέτειες που εμφανίζουν σημαντικές ομοιότητες (12).

Σε μια από τις επιγραφές αυτές που υπήρχε πριν από το 1923 στο κατώφλι του Παρθεναγωγείου της Δράμας και μεταφέρθηκε ύστερα στο μη υπάρχον σήμερα μητροπολιτικό οίκημα, στη συνέχεια δε εξαφανίστηκε (13) διαβάζουμε:

ΠΑΙΙΟΣ ΠΗΔΙΑ ΔΙΟΝΥΣΩ (14).

Τα ονόματα Πάζιος και Πήδιζα είναι προφανώς Θρακικά και δεν εξηγούνται με την Ελληνική ετυμολογία.

Σε άλλη επιγραφή που βρέθηκε στο μαρτυρικό Δοξάτο, το Δακάλον των Αρχαίων (15) διαβάζουμε:

Ο ΔΗΜΟΣ ………..

ΔΙΟΝΥΣΩ ΚΑΙ ΗΡΑΚΛ……..

ΘΕΟΙΣ ΠΡΑΤΡΩΟΙΣ ΕΚ

ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ ΑΝΕΘΗΚΕ.

Από την επιγραφή αυτή γίνεται φανερό ότι στο μακρινό παρελθόν ο Διόνυσος μαζί με τον Ηρακλή λατρεύτηκαν ως πατρώοι Θεοί και μάλιστα ο δήμος νιώθοντας ευγνωμοσύνη αφιέρωσε κάτι σ’  αυτούς, άγνωστο βέβαια σε μας, αφού ο πανδαμάτορας χρόνος, χαιρέκακος, δεν μας έκανε ττην τιμή να μας γνωρίσει τι ακριβώς ήταν αυτό το αφιέρωμα, δείγμα ευγνωμοσύνης και βαθύτατης ευσέβειας.

Σ’  άλλη επιγραφή (16) που βρέθηκε κοντά στο παλιό ρολόϊ της Δράμας, πλάι στο Βυζαντινό τείχος, διασώθηκε μόνο το όνομα του λατρευομένου στη Δράμα φίλου του Θεού Διονύσου, Ηρακλή και από την οποία προφανώς ο παντοκαταλύτης    χρόνος χαιρέκακος εξαφάνισε το όνομα του πολύπαθου Θεού.

Διαβάζουμε λοιπόν σ’  αυτήν την επιγραφή:

….ΚΥΡΙΩ ΗΡΩΙ ΗΡΑΚΛΕΙ…..

Τέλος σε μια άλλη επιγραφή διαβάζουμε:

ΔΟΡΖΙΛΑΣ ΔΙΟΓΝΗΤΟΥ / ΕΥΞΑΜΕΝΟΣ ΔΙΟΝΥΣΩ.

Δυστυχώς όλες αυτές οι επιγραφές έχουν εξαφανισθεί μετά την εισβολή στο νομό Δράμας, των βουλγάρων  κατά το 1916 – 1918   (17).

Ίσως, η ανασκαφική έρευνα φέρει κάποτε στο φως και το Ιερό της λατρείας του Θεού Διονύσου, το οποίον η παράδοση τοποθετεί  όχι σε πολύ μακρινή απόσταση από το σπήλαιο των Κοκκινογείων, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα και το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα χρησιμοποιήθηκε, πάντοτε κατά τη μυθολογία, ως χώρος κατοικίας λατρείας των Νυμφών, των θεοτήτων εκείνων που ανέθρεψαν το Διόνυσο ( 18).

Αλλά ας δούμε εκτενέστερα πως ήλθε στο φως το σπήλαιο των Κοκκινογείων, ένα από τα καταπληκτικότερα σπήλαια του κόσμου, επίζηλο δώρο της φύσεως για τον νομό Δράμας και τη χώρα μας.

Σε απόσταση είκοσι (20)    περίπου χιλιομέτρων από την πόλη της Δράμας και κοντά στο χωριό Κοκκινόγεια, βρίσκονται οι πηγές του Αγγίτη, παραποτάμου του ποταμού Στρυμόνα που συμβάλλει σ’ αυτόν, κοντά στο Μύρκινο. Τα νερά του ποταμού αναδύονται μέσα από τα σπλάχνα τεράστιων βράχων. Όλος ο γύρω χώρος είναι χάρμα οφθαλμών. Πλούσια βλάστηση με συστάδες από υπεραιωνόβια Πλατάνια και ιτιές σφιχταγκαλιάζει τα γαλήνια νερά του Αγγίτη που είναι γεμάτα από διάφορα ψάρια. Ο χώρος προσφέρεται για αναψυχή. Γι’  αυτό, κάθε Άνοιξη και Θέρος χιλιάδες λάτρεις της φύσεως καταφθάνουν εδώ για ανάπαυση.

Σπηλαιολόγοι επισκέπτονται το σπήλαιο Αγγίτη.

Κάποτε η θυσία στο Βάκχο που τόσο αγάπησε  την περιοχή αυτή, ήταν καθήκον αναπόφευκτο.

Εδώ, στις πηγές του Αγγίτη ή Μααρά, καταλήγουν όλα τα νερά του οροπεδίου του Νευροκοπίου, διασχίζοντας μια υπόγεια διαδρομή 20 περίπου χιλιομέτρων. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με το όλο τοπίο της περιοχής του      Αγγίτη, εύλογα μας δημιούργησε την υπόνοια για ύπαρξη στοών ή και ακόμη σπηλαίων, που την γνωστοποιήσαμε     σε ομάδα σπηλαιολόγων Γάλλων, που συνοδεύονταν από τον σπηλαιολόγο κ. Γ. Αβαγιανό, όταν μας είχαν επισκεφθεί το Σεπτέμβριο του 1978 στο γραφείο μας.

Η είδηση κίνησε αμέσως το ενδιαφέρον των ξένων ειδικών που εζήτησαν να επισκεφθούν αμέσως το χώρο. Έτσι, την επόμενη μέρα άνοιγε μια καινούρια σελίδα στην τουριστική αξιοποίηση του Νομού Δράμας. Η υπόνοια αποδείχτηκε πραγματικότητα. Οι ξένοι αφού με κίνδυνο της ζωής τους μπήκαν στο σπήλαιο, βγαίνοντας μας ανακοίνωσαν   με ενθουσιασμό πως το σπήλαιο του Αγγίτη ή των Κοκκινογείων είναι ένα από τα σπάνια του Ευρωπαϊκού χώρου.

Χωρίς καμιά χρονοτριβή επιδοθήκαμε στη αξιοποίησή του δημιουργώντας έτσι ένα σπουδαίο πόλο τουριστικής έλξεως στον ακριτικό νομό Δράμας.

Ελπίζουμε πως σύντομα το σπήλαιο του Αγγίτη θα γίνει επισκέψιμο. Είναι ένα από τα όνειρά μας, που φιλοδοξούμε να το κάνουμε  πραγματικότητα. Έτσι, ο λάτρης των δημιουργημάτων της φύσεως με τη βοήθεια βάρκας θα περιέρχεται το εσωτερικό του σπηλαίου θαυμάζοντας τους τεράστιους ποικιλόχρωμους σταλακτίτες καταλαμβανόμενος ταυτόχρονα και από ένα δέος, που το δημιουργούν ο συνδυασμός των πλουσίων χρωμάτων και των ποικίλων σχημάτων.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ

ΝΟΜΑΡΧΗΣ ΔΡΑΜΑΣ.

• Μέχρι τώρα δαπανήθηκαν για την αξιοποίηση του σπηλαίου 10.750.000 δραχμές. Τώρα εκτελούνται από την κοινότητα Κοκκινογείων και η χρηματοδότηση γίνεται από την Νομαρχία Δράμας.
• Η εκμετάλλευση του σπηλαίου όταν θα καταστεί επισκέψιμο, θα γίνεται από την κοινότητα Κοκκινογείων, μια και η περιοχή ανήκει στην κυριότητά της.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΣ

1. Δημητρίου Κ. Σαμσάρη, Ιστορική Γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την Αρχαιότητα, σ.95 Θεσσαλονίκη 1976.
2. Πτολεμαίου ΙΙΙ,13, 9.
3. Αισχύλου, Πέρσαι, στιχ 493.
4. Γ. Κ. Χατζόπουλου, Συμβολή στην προϊστορία του Νομού Δράμας. Δράμα 1974.
5. THEOHARIS, PREHISTORY OF EASTERN, MAKEDONIA AND THRACE. Αθήναι (μετάφρ. Εύθ. Χιόνη).
6. Πρόκειται για τα ευρήματα του Προϊστορικού Οικισμού Καλαμπακίου που βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας.
7. Στον Προϊστορικό Οικισμό Δράμας. Βρέθηκε από τον φιλόλογο καθηγητή κ. Γ. Χατζόπουλο κέρατο ελαφοειδούς απολιθωμένο, που ύστερα από χρονολόγησή του από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ανήκε σε ζώο που έζησε στην υποπερίοδο Πλειστόκαινον ή Διλούβιον του Τεταρτογενούς Καινοζωϊκού αιώνα. Το κέρατο είχε χρησιμοποιηθεί ως αμυντικό όπλο.
8. Αυτό απέδειξαν οι ανασκαφικές έρευνες της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής, που έγιναν πριν ό μερικά χρόνια στον Προϊστορικό οικισμό των Σιταγρών.
9. Ζαν Ρισπέν, Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία, τόμ Α΄, σελ. 235, μετ. Κοσμά Πολίτη, Αθήναι.
10. Γ. Κ. Χατζοπούλου. Τα αρχαία Ελληνικά Θέατρα, Δράμα 1973.
11. Του ιδίου τα Αρχαία Ελληνικά Θέατρα, Δράμα 1973.
12. Ζαν Ρισπέν, ΜεγάληΕλληνική Μυθολογία, τόμς Β΄σελ. 124, μετ. Κοσμά Πολίτη, Αθήναι.
13. Ευαγγέλου Στράτη. Η Δράμα και η Δραβήσκος, σ. 5, Σέρρες 1923.
14. Σ. Μερτζίδου. Αι χώραι του παρελθόντος, σελ. 16. Αθήναι 1885.
15. Του ιδίου. Αι χώραι του παρελθόντος, σελ 5, Σέρρες 1923.
16. Ευαγγέλου Στράτη. Η Δράμα και η Δράβησκος σ. 5, Σέρρες 1923.
17. Του ιδίου. Η Δράμα και η Δράβησκος σ. 4, Σέρρες 1923.
18. Ζαν Ρισπέν. Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία, τόμ Α΄ σελ. 255 μετ Κοσμά Πολίτη, Αθήναι.