Από την Μέριμνα Ποντίων Κυριών Δράμας
Παρουσίαση του βιβλίου της Δρ. Γ. Μπακάλη
«Η γέννεση της νέας Δράμας – Προσφυγική
εγκατάσταση και τοπική ανασυγκρότηση»
Η Μέριμνα Ποντίων Κυριών Δράμας, διοργανώνει μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση στο Δημοτικό Ωδείο της Πόλης μας, το Σάββατο 23 Νοεμβρίου στις 7.00μ.μ. Θέμα της ο ελάχιστα γνωστός σήμερα, περιπετειώδης αγώνας των προσφύγων για ρίζωμα στη δραμινή γη. Η εκδήλωση οργανώνεται με αφορμή της έκδοση του βιβλίου της Δρ. Γεωργίας Μπακάλη «Η γένεση της νέας Δράμας – Προσφυγική εγκατάσταση και τοπική ανασυγκρότηση».
Ειδικότερα, το βιβλίο αναφέρεται στην εγκατάσταση των προσφύγων του 1922 στον νομό Δράμας καθώς και στις αλλαγές που συντελέστηκαν σε τοπικό επίπεδο. Σκοπός του είναι να αφηγηθεί την εποποιία της αποκατάστασης και της γόνιμης ένταξης των χιλιάδων ξεριζωμένων από τις πατρογονικές εστίες προγόνων μας. Αναφέρεται επομένως στα δύσκολα χρόνια της ανέχειας, της προσπάθειας για ρίζωμα αλλά και της ελπίδας. Η επιστροφή στο παρελθόν εκείνο φορτίζεται από τη μνήμη των ανθρώπων που βίωσαν τη σκληρή εμπειρία της προσφυγιάς, κατάφεραν όμως να μπολιάσουν ευεργετικά την τοπική κοινωνία, σφραγίζοντας ανεξίτηλα τη μετέπειτα πορεία της.
Στην ιστορική συγκυρία που διαμορφώθηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη μαζική εισροή προσφύγων, η περιοχή τέθηκε στο επίκεντρο εθνικών προτεραιοτήτων ως βορειοελλαδική, αγροτική και παραμεθόρια επαρχία. Συγκέντρωνε μια σειρά από πλεονεκτήματα που ευνοούσαν την απορρόφηση του υψηλότερου ποσοστού προσφύγων. Ο εποικισμός της Δράμας αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση μελέτης όσον αφορά την οργάνωση της προσφυγικής αποκατάστασης, την ενσωμάτωση των νέων πληθυσμών στην τοπική κοινωνία και τις παρεμβάσεις για την ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και οικονομίας. Η Ανταλλαγή των πληθυσμών στην περιοχή σήμαινε την αποδόμηση ενός κόσμου και την ανάδυση ενός νέου. Η οθωμανική κληρονομιά, υλική (τεμένη, σχολεία, πτωχοκομεία, λουτρά, χάνια, κρήνες, υδρόμυλοι κ.ά) ή άυλη (ήθη, κοινωνικές και εθιμικές πρακτικές) απαλείφεται, στο πλαίσιο της εφαρμογής πολιτικών εξελληνισμού και παγίωσης της εθνικής ταυτότητας. Οι ανακατατάξεις που σημειώθηκαν, πληθυσμιακές, χωροταξικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές, δημιούργησαν νέες πραγματικότητες. Οι αλλαγές ήταν βαθιές και τεκτονικές. Αλλαγές που έχουν αφήσει ανεξίτηλα αποτυπώματα στον χώρο και τη μνήμη.
Για το βιβλίο έγραψαν:
«Η κ. Μπακάλη, γράφοντας 100 χρόνια μετά το γεγονός της ανταλλαγής, ανήκει σε μια νεότερη γενιά επαγγελματιών ιστορικών που είναι απαλλαγμένη από τις τρομερές εντάσεις εκείνης της περασμένης εποχής – πρωτίστως από τα βάρη του Εθνικού Διχασμού. Εκείνες οι εντάσεις, στο παρελθόν, απαιτούσαν να εξυπηρετήσουν τις δικές τους ψυχολογικές προτεραιότητες και να επιβληθούν επί της επιστημονικότητας. Αλλά η κ. Μπακάλη ανήκει σε μια επιστημονική γενιά που έχει καταφέρει να αποστασιοποιηθεί από (και να ξεπεράσει) παρόμοια εμπόδια, επομένως να αναζητήσει απροκατάληπτα το τι έγινε και γιατί έγινε. Τούτο είναι απελευθερωτικό για την έρευνα. Στο βιβλίο αυτό, η συγγραφέας αναζητεί όχι τις δεσμεύσεις προηγούμενων εποχών, αλλά τις δυναμικές και τους τρόπους με τους οποίους διαμορφώθηκαν και η σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και η σύγχρονη, η σημερινή Δράμα, η Δράμα όλων μας». — Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής ΕΚ¬ΠΑ, γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.
«Στην απογραφή του 1928 η Δράμα ήταν η πόλη με τη μεγαλύτερη αναλογία προσφύγων (70,2%), ενώ το ίδιο ίσχυε και για το σύνολο του νομού (70,3%). […] Η αγροτική αποκατάσταση στον νομό Δράμας και γενικότερα η εφαρμογή της αγροτικής μεταρρύθμισης υπήρξε τόσο σημαντική, ώστε μετέβαλλε το αγροτικό τοπίο, τις δομές της γεωργίας, τους όρους ζωής των αγροτών, προσφύγων και γηγενών». — Νίκος Ανδριώτης, Ιστορικός.
Η Γεωργία Μπακάλη είναι διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ. Έχει συγγράψει άρθρα για το προσφυγικό και το καπνεργατικό ζήτημα που έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά περιοδικά. Το 2019 εξέδωσε, μαζί με τον Δημήτρη Ι. Σφακιανάκη, το ιστορικό λεύκωμα «Η Δράμα των προσφύγων. Αφιέρωμα μνήμης».
Ο Κυριάκος Λυκουρίνος είναι ιστορικός, ο οποίος έχει υπηρετήσει στα ΓΑΚ Καβάλας.
Ο Δημήτρης Ι.Σφακιανάκης είναι φιλόλογος.
