Σημαντικά ιστορικά στοιχεία από τα κειμήλια της Εικοσιφοίνισσας
Παρουσιάστηκε κατάλογος Ελλήνων μοναχών
και προσκυνητών στην Εικοσιφοίνισσα οι οποίοι
σφαγιάστηκαν το 1507 από τους Οθωμανούς
► Δηλώσεις του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Δράμας κ. Δωρόθεου και του καθηγητή του Δ.Π.Θ. κ. Παπάζογλου
► Παπάζογλου: Οι Βούλγαροι κοστολογούν το σύνολο των κειμηλίων στις 1 δισ. δολάρια
Του Θανάση Πολυμένη
ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ σημαντικών ιστορικών στοιχείων προχώρησε χθες ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Δράμας κ. Δωρόθεος, μαζί με τον γνωστό ομότιμο καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) και ειδήμονα ερευνητή των κειμηλίων της Μονής Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου κ. Παπάζογλου.
Σε συνέντευξη Τύπου την οποία παραχώρησαν το μεσημέρι της Πέμπτης 14 Μαρτίου, παρουσιάστηκαν τα νεότερα στοιχεία από έγγραφα που έφτασαν στην Μονή Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου το περασμένο φθινόπωρο, και είναι μέρος των κλεμμένων κειμηλίων της Μονής από το 1917. Τα χειρόγραφα αυτά, μεταξύ άλλων κειμηλίων και συνολικά εκατοντάδων εκκλησιαστικών αντικειμένων, είχαν παραδοθεί στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίο στα τέλη του καλοκαιριού του 2023 και στη συνέχεια παραδόθηκαν στον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δράμας κ. Δωρόθεο, την ηγουμένη της Μονής Οσιοτάτη Μοναχή Αντωνίνη από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Λαοδικείας κ. Θεοδώρητο, ο οποίος εκπροσώπησε τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, τον περασμένο Οκτώβριο στην Αθήνα σε μια λιτή τελετή.
Η έρευνα και η ιστορικότητα των χειρογράφων
Στη συνέχεια, τα έγγραφα αυτά μελέτησε ο κ. Παπάζογλου, ως ειδικός ερευνητής των θεμάτων αυτών και έχει ασχοληθεί πολλά χρόνια με τα κλεμμένα κειμήλια της Εικοσιφοίνισσας.
Το σημαντικό που βρέθηκε μετά από την σχετική έρευνα, είναι ότι στα σπαράγματα αυτά, βρέθηκε κατάλογος Ελλήνων μοναχών και προσκυνητών στη Μονή Παγγαίου, περί τα 202 άτομα, οι οποίοι εσφάγησαν το 1507, από επιδρομές Οθωμανών στην περιοχή.
Το χαρακτηριστικό της ιστορικότητας, είναι ότι για πρώτη φορά εμφανίζονται ονόματα και συγκεκριμενοποιείται η σφαγή αυτή, στις 25 Αυγούστου 1507. Τα έγγραφα χαρακτηρίζονται επίσης ως ιστορικά, καθώς πρόκειται για χαρτί το οποίο είχε παρασκευαστεί λίγα χρόνια πριν στην Ιταλία και μάλιστα φέρει και σχετικό υδατόσημο από τον κατασκευαστή του. Πράγμα που κάνει ακόμη μεγαλύτερη την ιστορική του αξία.
Για πρώτη φορά ονόματα Ελλήνων μοναχών και προσκυνητών
Στα λεγόμενά του ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Δράμας κ. Δωρόθεος, σημείωσε ότι τα χειρόγραφα αυτά παραδόθηκαν από τον Οίκο Πλειστηριασμών Swann Auction Galleries της Νέας Υόρκης στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής και με την ευλογία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, διά του εκπροσώπου Αυτής στην Αθήνα Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαοδικείας κ. Θεοδωρήτου, έφτασαν στην Ιερά Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης τον Οκτώβριο του 2023.
Όπως τόνισε ο Μητροπολίτης Δράμας κ. Δωρόθεος, «κατόπιν μελέτης του κώδικα με την ένδειξη Χ 8 από τον ειδήμονα ερευνητή κ. Γεώργιο Παπάζογλου, Ομότιμο Καθηγητή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, ευρέθη σημείωμα και κείμενο σχετικό με τη σφαγή των μοναχών Εικοσιφοινίσσης από τους Οθωμανούς το 1507».
Αυτό που έχει μεγάλη αξίζει επισημαίνει ο κ. Δωρόθεος, είναι ότι [μέχρι τώρα γνωρίζαμε την ύπαρξη χειρογράφου από μαρτυρίες μελετητών της ιστορίας της Μονής. Και αναφέρονταν ότι οι σφαγιασθέντες μοναχοί ήταν 172. Με την εύρεση τώρα του χαρτώου χειρογράφου, το οποίο αποτελούσε Βρέβειο της Μονής του 16ου αιώνα, έχουμε όλα τα ονόματα των σφαγιασθέντων μοναχών, οι οποίοι και μνημονεύονταν στη λεγομένη Παρρησία.
Το σημείωμα αναφέρει: «Ἔτους ,ζιε΄ (1507) ἦλθε μεγάλη καί ἄορος συμφορά εἰς τό ἅγιον μοναστήριον καί ἔκοψαν τούς καλογέρους καί ἐκούρσευσαν καί τό μοναστήριον, ἐν μηνί αὐγούστῳ κε΄ (25) ἰν(δικτιῶνος) ι».
Και στη συνέχεια, κάτω από τον τίτλο «Ταῦτοι εἶναι οἱ μοναχοί», έχουμε κατάλογο των σφαγέντων μοναχών και άλλων. Μάλιστα στο περιθώριο (ώα) του φύλλου 31 υπάρχει επιβεβαίωση της συνέχειας του καταλόγου των σφαγέντων μοναχών με το χέρι των χρόνων εκείνων και τον χαρακτηρισμό: «Των αδικοφονεμένων».]
Όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο ίδιος, «τα θύματα της σφαγής ήταν 202, εκ των οποίων 24 ιερομόναχοι, 3 διάκονοι, 145 μοναχοί και 30 προσκυνητές της Μονής».
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι επίσης και το γεγονός ότι, το χαρτί είναι σύγχρονο της εποχής, πράγμα που σημαίνει ότι το έγραψε και κάποιος – πιθανότατα μοναχός – που έζησε τις σφαγές από πρώτο χέρι ή γνώριζε άμεσα τα γεγονότα: «Από τη μελέτη του χειρογράφου από τον κ. Παπάζογλου διαπιστώθηκε ότι το χαρτί ήταν δυτικού τύπου και σύγχρονο των γεγονότων, σε διάφορα φύλλα. Απαντά σ’ αυτό υδατόσημο (άγκυρα μέσα σε κύκλο) και φαίνεται να παράγεται στην εποχή εκείνη. Επομένως, ο μοναχός-συγγραφέας του σημειώματος και του καταλόγου των σφαγέντων είναι σύγχρονος και γνωρίζει τα γεγονότα από πρώτο χέρι».
Καταλήγοντας ο Μητροπολίτης Δράμας, σημείωσε ότι «η Ιερά Μητρόπολη Δράμας θεωρεί το γεγονός αυτό μεγάλη ευλογία της Παναγίας μας και θα συνεχίσει, υπό τη σεπτή καθοδήγηση τοῦ Οικουμενικού μας Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου, τον αγώνα της επιστροφής στην Ιερά Μονή και των λοιπών χειρογράφων και κειμηλίων».
Ο εορτασμός των αδικοσφαγμένων
Ένα άλλο σημείο στο οποίο στάθηκε ο Μητροπολίτης Δράμας, είναι το γεγονός ότι η μνήμη των μοναχών της Μονής από το 1507, είχε οριστεί από τον αείμνηστο Μητροπολίτη κυρός Παύλο Δράμας, την Κυριακή του Θωμά. Και αυτό γιατί τα στοιχεία που υπήρχαν μέχρι πρότινος, έλεγαν ότι η σφαγή αυτή είχε γίνει στις 23 Απριλίου του 1507 ημέρα της εορτής του Αγίου Γεωργίου. Με τα νέα στοιχεία που ευρέθησαν και μετά από την σχετική διαδικασία, αυτό θα αλλάξει και πλέον η μνήμη τους θα εορτάζεται στις 25 Αυγούστου.
Παπάζογλου: Οι Βούλγαροι κοστολογούν το σύνολο των κειμηλίων στο 1 δισ. δολάρια
Με τη σειρά του, ο Ομότιμος Καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Παπάζογλου, αναφέρθηκε στα ιστορικά στοιχεία της κλοπής του συνόλου των κειμηλίων της Μονής Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου από τους Βουλγάρους το 1917, τα οποία στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Σόφια, εκείνα τα χρόνια. Όπως μάλιστα είπε, «οι ίδιοι οι Βούλγαροι σήμερα, τα κοστολογούν γύρω στο 1 δισεκατομμύρια δολάρια», και όλα αυτά μετά από διασπορά τους μέσω διαφόρων μικρών και μεγάλων οίκων δημοπρασίας, βρίσκονται σε όλο τον κόσμο: σε χώρες της Ευρώπης, στην Αμερική, ακόμα και στην Ιαπωνία.
Τα κειμήλια εκλάπησαν από έναν Τσέχο ονόματι Σις, ο οποίος ήταν παντρεμένος με μια Βουλγάρα και γνώριζε παλαιογραφία και ήταν αρχαιολόγος. Όπως εξηγεί ο κ. Παπάζογλου, κάποια στιγμή για να μην υποστεί τις συνέπειες της Συνθήκης του Νεϊγύ, ντύθηκε τσιγγάνα και μαζί με τη γυναίκα του επέστρεψε στην Τσεχία, παίρνοντας μαζί του ό,τι θεωρούσε σημαντικό από τα κλεμμένα.
Ο ίδιος είχε άσχημο τέλος, συνελήφθη και τελικά πέθανε στη φυλακή το 1958, ενώ η γυναίκα του στη συνέχεια, επειδή χρειαζόταν χρήματα, προσπάθησε να πουλήσει ορισμένα από τα κλεμμένα κειμήλια, ενώ είχε προλάβει να πουλήσει και ο ίδιος ορισμένα από αυτά.
Είχαν προσπαθήσει να τα πουλήσουν και στη Μονή του Παγγαίου
Μετά από μια μεγάλη διαδρομή, ορισμένα από αυτά κατέληξαν στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Τσεχοσλοβακίας και σήμερα Τσεχίας στην Πράγα, όπως μαζί και τα συγκεκριμένα χειρόγραφα. Η Βιβλιοθήκη είχε βάλει τη δική της σφραγίδα στα χειρόγραφα αυτά, τα οποία κάποια χρονική στιγμή πολύ αργότερα, κατά την περίοδο της κατάρρευσης του κομμουνιστικού καθεστώτος εκλάπησαν. Μετά από μια μεγάλη διαδρομή, μέσω Παρισιού, Αμερικής και αλλού, έγιναν προσπάθειες να πουληθούν.
Όμως δεν ήταν εύκολο πλέον να πουληθούν, γιατί σε κάποια σημεία αναφέρεται το όνομα της Μονής Εικοσιφοίνισσας, ενώ στα περισσότερα από αυτά, υπήρχε και η σφραγίδα της Κρατικής Βιβλιοθήκης της Τσεχοσλοβακίας και δεν ήταν τόσο εύκολο.
Χαρακτηριστικά μάλιστα επισημαίνει ο κ. Παπάζογλου, ότι έγινε και μια προσπάθεια να πωληθούν από το Παρίσι απευθείας στη Μονή Εικοσιφοινίσσης η οποία μάλιστα και απέτυχε. «Μάλιστα το 2008, είχαν κάνει κρούση στη Νομαρχία της Δράμας τότε, ενώ δεν είχαν απευθυνθεί στο Δεσπότη της Δράμας!!!»
Στη συνέχεια, τα χειρόγραφα αυτά μέσω άλλων διαδρομών, επιστράφηκαν στην Αμερική, για 16.000 δολάρια, τα οποία «πετάχτηκαν μέσα σε μια σακούλα σε ένα ράφι από το Δεκέμβριο του 2010. Και τα βρίσκουν τυχαία σε μια ανακαίνιση του γραφείου τους εκεί στις ΗΠΑ».
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο ίδιος, «αυτά δεν έχουν καμιά αξία για Βιβλιοθήκες ή άλλους, εκτός από συλλέκτες, καθώς έχουν επάνω τους τη σφραγίδα της Κρατικής Βιβλιοθήκης της Τσεχοσλοβακίας, εκτός από τους συλλέκτες, ενώ στη συνέχεια οι σφραγίδες κόπηκαν με ξυράφι, όπως κόπηκαν και άλλες σελίδες».
Προσπάθειες επαναπατρισμού των κειμηλίων
Είναι πραγματικά σημαντικό, ότι σήμερα όλα αυτά τα κλεμμένα κειμήλια της Μονής Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, έχουν ιδιαίτερα μεγάλη αξία. Τόσο ιστορική, θρησκευτική αλλά και οικονομική. Και θα πρέπει πλέον η ελληνική πολιτεία να δει πολύ σοβαρά το θέμα και να εφαρμόσει μια συγκεκριμένη πρακτική, ώστε αυτά να επαναπατριστούν στη Μονή του Παγγαίου.
Δυστυχώς, όλα όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα, έχουν γίνει με προσπάθειες του αείμνηστου Μητροπολίτη Δράμα κυρό Παύλο και συνεχίζονται σήμερα από τον Μητροπολίτη Δράμας κ. Δωρόθεο και τον κ. Παπάζογλου. Η Ελληνική Πολιτεία, οφείλει επίσημα πλέον να ασχοληθεί πολύ σοβαρά, καθώς πρόκειται για έναν πραγματικά ανεκτίμητο θησαυρό από πολλές απόψεις.
