Στο τέλος του Δωδεκαημέρου τις ημέρες των Φώτων
Πλήθος λαϊκών δρωμένων
αναβιώνουν
στην περιοχή της Δράμας
ΜΕΓΑΛΗ απήχηση παρουσιάζουν κάθε χρόνο, τα λαϊκά δρώμενα του τριημέρου των Φώτων, με τα οποία ουσιαστικά ολοκληρώνεται και το Δωδεκαήμερο των εορτών των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων.
Καθώς πλησιάζει το τέλος του Δωδεκαημέρου των εορτών των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, στα χωριά της Δράμας, τα λαϊκά δρώμενα κορυφώνονται συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον επισκεπτών από ολόκληρη την Ελλάδα.
Μπαμπούγερα, Αράπηδες, Γκιλίγκες, Τσέτες, κωδονοφόροι και άλλα πολλά, ξορκίζουν τα κακά πνεύματα για τη νέα χρονιά και εύχονται καλή ευετηριακή χρονιά και φυσικά καλοτυχία. Λαϊκά δρώμενα που λαμβάνουν χώρα σε όλη την περιοχή των χωριών της Δράμας, τα οποία βρίσκονται κυρίως σε ορεινές περιοχές όπως το Μοναστηράκι, τον Ξηροπόταμο, τους Πύργους, την Πετρούσα, τον Βώλακα, την Καλή Βρύση, το Παγονέρι. Κορυφαίες εκφάνσεις μιας πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς και παράδοσης, η οποία έχει τις ρίζες της στη Διονυσιακή λατρεία που από αρχαιοτάτων χρόνων υπήρχε στην περιοχή.
Στο Μοναστηράκι ο νταϊρές συνοδεύει τον χορό στην πλατεία με τους «Αράπηδες» και τους Τσολιάδες για ευκαρπία και ευγονία, ενώ στο Παγονέρι αναβιώνει το έθιμο των Χαραπιών και στήνεται ολόκληρο πανηγύρι και γλέντι με τους ήχους των κουδουνιών των Αράπηδων.
Στους Πύργους, έχουμε την παραδοσιακή βραδιά με την «Ταβανίσκα», αγρύπνια με παραδοσιακή μουσική, νταχαρέδες και λίρες και το έθιμο των αρκουδιάρηδων, ενώ αναβιώνει και ο παραδοσιακός γάμος.
Στον Βώλακα, οι αράπηδες έχουν στη ράχη τους καμπούρα που δημιουργείται με μια βελέντζα γεμάτη άχυρα ενώ στα χέρια κρατούν μαγκούρα (χοντρό ξύλο σαν μπαστούνι) πάνω στο οποίο στηρίζονται και κρατώντας το σώμα σκυφτό με πλάγιες κινήσεις προσπαθούν να χτυπήσουν τα κουδούνια που φορούν στη μέση. Μαζί τους υπάρχει ο τσαούσης και η νύφη.
Ακολουθεί ο παραδοσιακός γάμος, οι Αρκούδες και άφθονο κρασί, που αναβιώνουν στην πλατεία του χωριού, ενώ στην Πετρούσα έχουμε κωδονοφόρους, Παππούδες, Γκιλίγκες και το άναμμα της μεγάλης φωτιάς με την οποία ξορκίζεται κάθε κακό, ενώ στο γλέντι προσφέρεται άφθονο κρασί και γίδα βραστή.
Η περιοχή αποτέλεσε τόπο λατρείας κατά την αρχαιότητα του θεού Διόνυσου, με έντονο το πλαίσιο των τελετουργιών, ως κάτι ιερό και μυστηριώδες. Μέσα από τις τελετουργίας εκφράζονται οι πρωτόγονες ιδέες για τα πνεύματα της γονιμότητας και της βλάστησης.
Όλοι μαζί γυρίζουν με ορισμένο εθιμικό τυπικό τα σπίτια του χωριού με λύρες και νταιρέδες, και εύχονται χρόνια πολλά στους συγχωριανούς τους που τους ανταποδίδουν τις ευχές με πλούσια κεράσματα. Ο αγερμός καταλήγει στην πλατεία όπου ακολουθεί χορός και γλέντι με τη συμμετοχή των παρευρισκόμενων και την εμφάνιση του αρκουδιάρη με την εικονική αρκούδα. Το δρώμενο ,με έντονο διονυσιακό χαρακτήρα , αποσκοπεί στην καλοχρονιά καθώς ολοκληρώνεται με το μιμητικό όργωμα και την εικονική σπορά.
Τα Μπαμπούγερα, την εποχή του Διονύσου, ήταν οι γνωστοί μας σάτυροι, που περνούσαν μια ζωή ανέμελη, με κρασί και γλέντι. Στο διάβα των αιώνων, οι κωδονοφόροι κάνουν αισθητή την παρουσία τους σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Η αρχή των εθίμων αυτών χάνεται στο βάθος του χρόνου και οι πανανθρώπινοι συμβολισμοί τους έχουν ενσωματωθεί στις θρησκευτικές τελετές πολλών λαών.
Βασικός χαρακτήρας όλων αυτών τελετών, ήταν η ευγονία και τη ευετηρία, καλοχρονιά και καλοτυχία και το πλούσιο κάρπισμα της γης για την χρονιά που έρχεται.
