Ποιοι επέβαλαν

τη Συμφωνία των Πρεσπών

Γράφει ο Ιωάννης Αμπατζόγλου*

Τη Συμφωνία των Πρεσπών δεν την ήθελε ούτε ο ελληνικός ούτε ο σκοπιανός λαός. Για τους δικούς του λόγους ο κάθε ένας. Ωστόσο, αυτή επιβλήθηκε από τις μεγάλες δυνάμεις –ΗΠΑ και Γερμανία^{1, 2, 3}– προς εξυπηρέτηση δικών τους συμφερόντων, φυσικά με την απαραίτητη συνδρομή των αχυρανθρώπων τους σε Ελλάδα και Σκόπια. Οι ίδιες μεγάλες δυνάμεις ακόμα και τώρα προσπαθούν με νύχια και με δόντια να κρατήσουν στη ζωή αυτή την ουσιαστικά νεκρή συμφωνία. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Τον Μάιο του 2017 ο Ζόραν Ζάεφ (κόμμα SDSM) αναλαμβάνει πρωθυπουργός των Σκοπίων μετά από σχεδόν 10 χρόνια πρωθυπουργίας του Νίκολα Γκρουέφσκι (κόμμα VMRO-DPMNE). Στους επόμενους δεκατρείς μήνες θα υπογραφεί η Συμφωνία των Πρεσπών. Εντωμεταξύ, o Γκρουέφσκι κρίνεται ένοχος για την παράνομη αγορά μιας λιμουζίνας και καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλάκιση⁴.

Ήδη από τον Ιανουάριο του 2015, στην Ελλάδα, έχει σχηματιστεί η κυβέρνηση συνεργασίας ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα. Στη θέση του υπουργού εξωτερικών τοποθετείται ως εξωκοινοβουλευτικός ο Νικόλαος Κοτζιάς, ο οποίος ως γνωστόν αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας τη Συμφωνία των Πρεσπών. Ο ρόλος της Γερμανίας στην πτώση της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά –προκειμένου να τον διαδεχθεί ο Αλέξης Τσίπρας– είναι γνωστός. Όπως ανέφερε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης σε δηλώσεις του τον Σεπτέμβριο του 2021 «η Μέρκελ έριξε τον Σαμαρά γιατί δεν της έδινε το υπερταμείο και τον συμβιβασμό με τα Σκόπια»⁵.

Υπογράφεται λοιπόν η Συμφωνία των Πρεσπών, στην οποία προβλέπεται η διενέργεια δημοψηφίσματος στα Σκόπια όχι όμως στην Ελλάδα. Στη χώρα μας οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ποσοστό περίπου 70% κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Το δημοψήφισμα στα Σκόπια πραγματοποιείται τον Σεπτέμβριο του 2018 με συμμετοχή μικρότερη από 37%, με όριο –βάσει του σκοπιανού συντάγματος– το 50% προκειμένου αυτό να είναι έγκυρο. Επομένως, το δημοψήφισμα στα Σκόπια δεν είχε θετική έκβαση για τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Οι προηγούμενες κυβερνήσεις λοιπόν και στις δύο χώρες, οι οποίες δεν ήταν διατεθειμένες να υπογράψουν έναν συμβιβασμό ανάλογο της Συμφωνίας των Πρεσπών, αντικαταστάθηκαν και η συμφωνία υπογράφηκε από τις νέες κυβερνήσεις. Και πάλι όμως οι λαοί των χωρών αυτών απέρριψαν τη συγκεκριμένη συμφωνία, είτε μέσω των δημοσκοπήσεων (Ελλάδα) είτε μέσω του δημοψηφίσματος (Σκόπια).

Στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, τον Ιούλιο του 2019, στην Ελλάδα ο ελληνικός λαός τιμώρησε αυτούς που στήριξαν τη Συμφωνία των Πρεσπών. Ο μεν ΣΥΡΙΖΑ έχασε από τη ΝΔ, η οποία έγινε κυβέρνηση, το δε κόμμα του Πάνου Καμμένου, οι ΑΝΕΛ, μετά το απογοητευτικό ποσοστό στις ευρωεκλογές (0.8%) αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν στις εθνικές εκλογές. Να θυμίσουμε ότι η Συμφωνία των Πρεσπών υπογράφηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Στις βουλευτικές εκλογές στα Σκόπια, το 2020, κέρδισε το κόμμα SDSM του Ζόραν Ζάεφ, όμως με πολύ μικρή διαφορά από το VMRO-DPMNE του Xρίστιαν Μίτσκοσκι (διαφορά 1.32%). Αυτή η οριακή επικράτηση του SDSM έναντι του VMRO-DPMNE, έδειξε ότι το κόμμα του Μίτσκοσκι καραδοκεί και στην πρώτη ευκαιρία θα γκρεμίσει τον Ζάεφ από την εξουσία. Επίσης, η άνοδος που σημείωσαν τα αλβανικά κόμματα έθεσε υπό αλβανική ομηρία το κόμμα του Ζάεφ. Πλέον οι Αλβανοί έγιναν οι ρυθμιστές του πολιτικού σκηνικού στη γείτονα χώρα.

Στα τέλη του 2021 διεξήχθησαν οι δημοτικές εκλογές στα Σκόπια με αποτέλεσμα την πανωλεθρία των υποψήφιων δημάρχων που στηρίχτηκαν από το SDSM του Ζόραν Ζάεφ. Ουσιαστικά το VMRO-DPMNE συνέτριψε τους αντιπάλους του και φάνηκε ότι στις επόμενες βουλευτικές εκλογές θα επικρατήσει άνετα. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να υποβάλει ο Ζόραν Ζάεφ την παραίτησή του, άσχετα αν τελικά δεν την πραγματοποίησε άμεσα. Ο Χρίστιαν Μίτσκοσκι του VMRO-DPMNE δήλωσε ότι θα εργαστεί για να αλλάξει τη Συμφωνία των Πρεσπών. Στη συνέχεια το VMRO-DPMNE υπέβαλε πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης και για μία ακόμα φορά στη γειτονική χώρα εκτυλίχθηκαν σκηνές απείρου κάλλους. Συγκεκριμένα, ένας Αλβανός βουλευτής, ο οποίος νωρίτερα είχε ψηφίσει την πρόταση δυσπιστίας, τελικά δεν έδωσε το παρόν στην κρίσιμη ψηφοφορία και με δηλώσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παραδέχτηκε ότι επηρεάστηκε από «τις ΗΠΑ και τις χώρες της ΕΕ» γι’ αυτό το λόγο δεν καταψήφισε την κυβέρνηση⁶. Τέτοιου είδους πρακτικές άλλωστε είχαμε ζήσει και το 2018 στο σκοπιανό κοινοβούλιο⁷. Για μία ακόμα φορά ο παράγοντας των μεγάλων δυνάμεων διατήρησε στη ζωή τη Συμφωνία των Πρεσπών. Τελικά ο Ζόραν Ζάεφ παραιτήθηκε από πρωθυπουργός αλλά και από επικεφαλής του SDSM και την θέση του πήρε ο Ντίμιταρ Κοβατσέφσκι⁸. Στη νέα κυβέρνηση Κοβατσέφσκι δεν συμπεριλήφθηκε ούτε ο Νίκολα Ντιμιτρόφ⁸, ο οποίος μαζί με τον Νικόλαο Κοτζιά είχαν υπογράψει τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Τελικά, τρία χρόνια και επτά μήνες μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών όλοι οι πρωταγωνιστές της –σε Ελλάδα και Σκόπια– βρέθηκαν εκτός κυβέρνησης, αν και στην Ελλάδα αυτό συνέβη σχεδόν δυόμισι χρόνια νωρίτερα απ’ ότι στα Σκόπια. Ωστόσο, αυτοί που επιθυμούν τη διατήρηση της συγκεκριμένης συμφωνίας, δηλαδή οι ΗΠΑ και η Γερμανία, δίνουν τα ρέστα τους και προσπαθούν να την κρατήσουν ζωντανή. Άραγε θα τα καταφέρουν;

Υ.Γ.: Πιέσεις από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία ασκήθηκαν και προς τη Βουλγαρία. Η βουλγαρική κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ απαιτούσε από τους Σκοπιανούς να αναγνωρίσουν ότι το έθνος και η γλώσσα τους έχουν βουλγαρικές ρίζες και έφτασε μέχρι το σημείο να ασκήσει βέτο στην ένταξη των Σκοπίων στην ΕΕ. Μετά όμως την ήττα του Μπορίσοφ στις εκλογές του 2021 προέκυψε στη Βουλγαρία κυβέρνηση συνεργασίας με πρωθυπουργό τον Κίριλ Πέτκοφ και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και υπουργό Οικονομικών τον Ασέν Βασίλεφ. Οι δύο αυτοί πολιτικοί είναι αμερικανοτραφείς, απόφοιτοι του Χάρβαρντ⁹ και απ’ ότι φαίνεται έχουν διάθεση να επιλύσουν τα προβλημάτων μεταξύ Βουλγαρίας και Σκοπίων. Μάλιστα, στις αρχές του τρέχοντος έτους, σε επαφές μεταξύ των δύο χωρών η Βουλγαρία ζήτησε να προστεθεί η βουλγαρική εθνότητα στο σύνταγμα των Σκοπίων. Τα Σκόπια ανταποκρίθηκαν θετικά και δήλωσαν ότι αυτό θα το πράξουν στην τελική φάση της ένταξής τους στην ΕΕ όταν θα απαιτηθεί να πραγματοποιήσουν ορισμένες αλλαγές στο σύνταγμά τους¹⁰. Έτσι, με την προσθήκη της βουλγαρικής εθνότητας θα διαχωρίζεται ο εθνικά Βούλγαρος από τον εθνικά «Μακεδόνα». Αυτό το επιθυμούν οι Σκοπιανοί προκειμένου να αποδείξουν ότι δεν είναι Βούλγαροι. Σημειώνεται ότι την προηγούμενη εβδομάδα ο Μπόικο Μπορίσοφ συνελήφθη από τη βουλγαρική αστυνομία ως ύποπτος για διαφθορά¹¹.

Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε το διάταγμα του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, με το οποίο προβλέπονται κυρώσεις σε όσους απειλούν ή παρεμποδίζουν ή παραβιάζουν τη Συμφωνία των Πρεσπών^{12, 13}.

1. Ι. Αμπατζόγλου, Η Συμφωνία των Πρεσπών και ο αγώνας για τη Μακεδονία, B΄ τόμος, εκδ. Ερωδιός, 2020, σ. 84-90.
2. Ι. Αμπατζόγλου, Η Συμφωνία των Πρεσπών και ο αγώνας για τη Μακεδονία, B΄ τόμος, εκδ. Ερωδιός, 2020, σ. 147-152.
3. Ι. Αμπατζόγλου, «H Συμφωνία των Πρεσπών και ο ρόλος των ΗΠΑ», ιστοσελίδα «Επιτροπή Ελληνισμού», 22 Φεβρουαρίου 2022 (https://www.epitropiellinismou.gr/post/1141).
4. https://www.dw.com/en/macedonias-ex-pm-nikola-gruevski-sentenced-to-two-years-for-abuse-of-power/a-43903826.
5. https://www.ethnos.gr/Politics/article/175717/georgiadhshmerkelerixetonsamaragiatidenthsedinetoypertameiokaitonsymbibasmometaskopia.
6. Ι. Αμπατζόγλου, «Η “διασωληνωμένη” Συμφωνία των Πρεσπών και το κράτος “μπανανία” που βρίσκεται βορείως της Μακεδονίας μας», ιστοσελίδα «Επιτροπή Ελληνισμού», 16 Νοεμβρίου 2021 (https://www.epitropiellinismou.gr/post/900).
7. Ι. Αμπατζόγλου, Η Συμφωνία των Πρεσπών και ο αγώνας για τη Μακεδονία, Α΄ τόμος, Β΄ έκδοση, εκδ. Ερωδιός, 2020, σ. 73-76.
8. https://www.protothema.gr/world/article/1201695/voreia-makedonia-elave-psifo-ebistosunis-tis-voulis-i-kuvernisi-tou-dimitar-kovatsefski/.
9. https://www.protothema.gr/world/article/1182015/ekloges-sti-voulgaria-oi-saradarides-apo-to-harvard-pou-ekanan-tin-ekplixi/.
10. https://www.protothema.gr/world/article/1205451/ta-skopia-tha-valoun-kai-voulgariki-ethnotita-sto-sudagma-tis-horas/.
11. https://www.kathimerini.gr/world/561769021/voylgaria-eleytheros-o-mpoiko-mporisof-poy-synelifthi-chthes-os-ypoptos-gia-diafthora/.
12. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/06/08/fact-sheet-executive-order-blocking-property-and-suspending-entry-into-the-united-states-of-certain-persons-contributing-to-the-destabilizing-situation-in-the-western-balkans/.
13. https://www.tovima.gr/2021/06/10/politics/vomva-mpainten-sta-valkania-gia-ti-symfonia-ton-prespon/.

*Ο Ιωάννης Αμπατζόγλου είναι Ακτινοφυσικός Ιατρικής, διδάκτωρ του Τμήματος Ιατρικής του ΔΠΘ, Επιστημονικά Υπεύθυνος του Τμήματος Ιατρικής Φυσικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης και Πρόεδρος της Επιτροπής Ελληνισμού.

abadzoglou@yahoo.gr