Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας

Πώς ζούσαν, τι έτρωγαν, τι αρρώστιες

πέρασαν άνθρωποι στην Ελλάδα

πριν από 11.000 χρόνια;

► Μια περιοδική έκθεση που δίνει απαντήσεις μέσα από τη μελέτη DNA οστών

► Μιλάνε στον «Π.Τ.» η κα. Παπαγεωργοπούλου από το Δ.Π.Θ. και η κα Πουλιούδη από την ΕΦΑ Δράμας

Του Θανάση Πολυμένη

ΠΟΙΑ ΑΚΡΙΒΩΣ ήταν η ζωή των προγόνων μας σ’ αυτή την ίδια γη και περιοχή που ζούμε σήμερα εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι;

Πώς ήταν η ζωή πριν από 11.000 χρόνια για παράδειγμα; Τι έτρωγαν εκείνη την εποχή οι αρχαίοι μας πρόγονοι; Πώς ζούσε ένας κυνηγός – τροφοσυλλέκτης πριν από χιλιάδες χρόνια στην Αστυπάλαια; Με τι τρεφόταν ένας Λακεδαιμόνιος στη Σπάρτη κατά την αρχαϊκή περίοδο και πώς ένας κάτοικος της εποχής στην περιοχή της Θεσσαλονίκης τότε;

Αυτά και άλλα πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία, παρουσιάζονται σε μια μοναδική περιοδική έκθεση που άνοιξε τις πύλες της το βράδυ της Τετάρτης 26 Φεβρουαρίου, στο αίθριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας, η οποία θα παραμείνει ανοικτή μέχρι και τις 7 Απριλίου.

Την κεντρική εισήγηση και ξενάγηση στο χώρο έκανε η καθηγήτρια του Δ.Π.Θ. και υπεύθυνη του προγράμματος κα. Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, η οποία μάλιστα φέρει την καταγωγή της από τη Δράμα.

Πουλιούδη: Ιστορίες ανθρώπων

Μιλώντας στον «Π.Τ.» η αναπληρώτρια διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κα. Βασιλική Πουλιούδη, σημειώνει ότι η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Εργαστήριο Φυσικής Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και την TETRAGON A.E., και έχει κεντρικό τίτλο: «BioMuse – Από τα θραύσματα των οστών στις ιστορίες των ανθρώπων». Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκέπτονται την έκθεση από τις 08.30 έως και 17.00, ώρες λειτουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου.

Όπως εξηγεί στον «Π.Τ.» η κα. Πουλιούδη, «ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να απολαύσει ιστορίες του παρελθόντος, μέσα από κομμάτια και θραύσματα οστών που έχουν βρεθεί από διάφορες ανασκαφικές έρευνες που έχουν τη δυνατότητα να αφηγηθούν τις ιστορίες των ανθρώπων».

Όπως τονίζει μάλιστα, «όλες αυτές οι όμορφες ιστορίες των ανθρώπων, ξεκινούν μέσα από το εργαστήριο και τη μελέτη του DNA, και μπορούμε σήμερα εμείς να δούμε το στίγμα τους. Έχοντας κομμάτια οστών, μπορούμε να διαβάσουμε από τι αρρώστιες έφυγαν, ποιο ήταν το DNA τους».

Η κα. Πουλιούδη εξηγεί ότι «αυτή η περιοδική έκθεση είναι σημαντική, γιατί μέσα από αυτήν, μπορεί κανείς να καταλάβει ότι από το πάντρεμα δύο επιστημών, της αρχαιολογίας και της βιολογίας, μπορούμε να έχουμε αφηγήσεις ιστοριών που σε άλλη περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να έχουμε τα προηγούμενα χρόνια».

Παπαγεωργοπούλου: Άνθρωποι πριν από 10.000 χρόνια!

Για την έκθεση μίλησε στον «Π.Τ.» η κα. Χριστίνα Παπαγεωργοπούλου, καθηγήτρια στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Δ.Π.Θ.), η οποία αρχικά σημείωσε ότι, «στην έκθεση αυτή βλέπουμε τη βιογραφία δέκα ανθρώπων που έζησαν στην Ελλάδα, τα τελευταία 11.000 χρόνια, από το 10.000 π.Χ. μέχρι σήμερα και είναι από διαφορετικές χρονικές περιόδους και από διαφορετικά μέρη της χώρας μας».

Ερωτώμενη για το τι περιλαμβάνουν οι βιογραφίες αυτές, η κα. Παπαγεωργοπούλου εξηγεί ότι αυτές «περιλαμβάνουν την ηλικία, το φύλο τους, το τι έτρωγαν, πώς πέρασαν την παιδική τους ηλικία, ποια ήταν τα φαινοτυπικά τους χαρακτηριστικά, τι χρώμα μαλλιών είχαν, το χρώμα του δέρματος, αν έπασχαν από γενετικές ή μη ασθένειες, από τι πέθαναν σε κάποιες περιπτώσεις. Σε κάποιες απ’ αυτές έχουμε και ιδιαίτερες ιστορίες όπως μια γυναίκα από τον Άγιο Παντελεήμονα στο Αμύνταιο Φλώρινας  που είχε ενταφιαστεί με την πεθερά και την κόρη της, ενώ άλλοι ήταν εξέχουσες προσωπικότητες γιατί είχαν ενταφιαστεί με πλούσια αρχαιολογικά κτερίσματα και ο καθένας απ’ αυτούς έχει μια ιδιαίτερη ιστορία η οποία φαίνεται σ’ αυτή την έκθεση».

Όλα καταγράφονται στον σκελετό μας

Ερωτώμενη, πώς προκύπτουν όλα αυτά τα ενδιαφέροντα στοιχεία, η κα. Παπαγεωργοπούλου εξηγεί ότι, «όλα αυτά τα στοιχεία προκύπτουν από τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, ουσιαστικά από τη μελέτη των σκελετών των ανθρώπων και όχι μόνο με το μάτι μας στο εργαστήριο, αλλά με χημικές καθώς και μικροσκοπικές μελέτες πάνω στον σκελετό. Όλα είναι γραμμένα στα οστά. Ότι τρώμε, ότι περνάμε, ενσωματώνεται στον σκελετό μας. Ο γενετικός μας κώδικας είναι ενσωματωμένος στον σκελετό μας».

Η αφορμή της μελέτης

Στην ερώτηση για το πώς ξεκίνησε η έκθεση αυτή για πρώτη φορά, η κα. Παπαγεωργοπούλου επισημαίνει ότι «η έκθεση αυτή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης την άνοιξη του 2022. Ήταν ένα ερευνητικό έργο, ήταν χρηματοδοτούμενο από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας, μια διμερή συνεργασία Ελλάδας – Γερμανίας, η εταιρεία TETRAGON A.E. που έχει σχεδιάσει το γραφιστικό κομμάτι, με στόχο αυτής της σύμπραξης ώστε να προωθήσουμε τα αποτελέσματα της έρευνας στο ευρύ κοινό».

Ερωτώμενη για το πώς ξεκίνησε η ιδέα να γίνουν αυτές οι μελέτες, η ίδια τονίζει ότι «αυτό γίνεται ούτως ή άλλως. Για εμάς αυτό είναι μια καθημερινή ρουτίνα. Απλά, η ιδέα της έκθεσης ήταν, πώς μπορούμε αυτό που εμείς κάνουμε ρουτίνα και ο κόσμος δεν το ξέρει και έχει σχέση με την εξέλιξη του ανθρώπου να το δώσουμε στο ευρύ κοινό με μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση. Η ιδέα ήταν αυτό που εμείς κάνουμε καθημερινά, να το παρουσιάσουμε στον κόσμο, αλλά και μέσα απ’ αυτό να παρουσιάσουμε και τις μεθόδους με τις οποίες γίνεται όλο αυτό».

Αρχαιομετρικές μελέτες

Ρωτήσαμε ακόμα την κα. Παπαγεωργοπούλου, για το πόσα περισσότερα στοιχεία θα μπορούσε να μας δώσει η σύγχρονη αρχαιολογία με τα σύγχρονα εργαλεία που διαθέτουμε σήμερα, απαντάει: «Μπορεί να μας δώσει πάρα πολλά πράγματα. Τόσο οι αρχαιομετρικές μελέτες, ειδικά αρχαιολογικά και άλλα. Για παράδειγμα, όπως εμείς μπορούμε να πούμε τόσα πολλά για τον σκελετό, ένας αρχαιομέτρης μπορεί να βρει ένα γυαλί και να δει που κατασκευάστηκε, που έχει μετακινηθεί, από πού έχει έρθει ένα κεραμικό αντικείμενο. Με τις χημικές και τις αρχαιομετρικές αναλύσεις μπορείς να βρεις πάρα πολλές πληροφορίες για την προέλευση των αντικειμένων όπως και για τις συνήθειες και το βιολογικό προφίλ των ανθρώπων. Όταν συνθέτης όλα τα αποτελέσματα, είναι μια νέα επιστημονική πληροφορία για την αρχαιολογία».

Τεχνητή νοημοσύνη

Ερωτώμενη κατά πόσο η τεχνητή νοημοσύνη σήμερα έχει θέση στην αρχαιολογία, η κα. Παπαγεωργοπούλου εξηγεί ότι, «έχει θέση, γιατί αυτή τη στιγμή γενικά παρουσιάζεται για το τι μπορεί να κάνει. Πέρα απ’ αυτό όμως, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ακολουθήσει πολλές μεθόδους, μαθηματικές μεθόδους, τις οποίες χρειαζόμαστε και χρησιμοποιούσαμε ήδη, απλά δεν είναι πολύ γνωστές στο κοινό. Τις χρησιμοποιούσαμε για να επεξεργαστούμε τα αποτελέσματά μας. Όμως, όπως γίνεται σε όλα τα πράγματα, πάντα υπάρχουν οι δύο όψεις του νομίσματος. Από τη μια πλευρά μπορεί να μας βοηθήσει πάρα πολύ και από την άλλη πλευρά πρέπει να κάνεις χρήση με σύνεση για το αποτέλεσμα και πώς το χρησιμοποιείς».

Ερωτώμενη τέλος για το ποιο είναι το μέλλον της αρχαιολογίας, σημειώνει ότι, «είναι αυτή η διεπιστημονικότητα και η χρήση των νέων τεχνολογιών. Αυτό είναι αναπόφευκτο, θα γίνει ούτως ή άλλως και νομίζω ότι οι αρχαιολόγοι θα πρέπει να κάνουν το άλμα και να εκπαιδευτούν προς αυτές τις νέες τεχνολογίες πιο συστηματικά».