Προσβασιμότητα για όλους*
Accessibility for All*
Του Αθανάσιου Κάππα
MSc Civil & Traffic Eng.
Η Προσβασιμότητα αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη και αναφαίρετα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και κατοχυρώνεται με τις διατάξεις του άρθρου 9 της Σύμβασης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (ΑμεΑ)
Η προσβασιμότητα είναι το στοιχείο εκείνο που καθορίζει το βαθμό συμμετοχής ή αποκλεισμού των πολιτών. Τελικά είναι το στοιχείο που χαρακτηρίζει το επίπεδο πολιτισμού μιας χώρας.
Όμως η Προσβασιμότητα είναι θέμα κουλτούρας, ενός…”προσβάσιμου τρόπου σκέψης” που ακόμη δεν έχουμε στην Ελλάδα, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το κοινό, παρόλο που διαθέτει τις ευαισθησίες, δεν κατέχει δυστυχώς, ούτε τις βασικές γνώσεις και κατ’ επέκταση ούτε τον τρόπο συμπεριφοράς απέναντι σε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα στη διακίνησή τους.
Τώρα προωθείται η ψήφιση κανονισμών που θα περιλαμβάνει πρότυπα σχεδιασμού με συγκεκριμένα νούμερα, διαστάσεις, υλικά, κλπ. Κανένας όμως νόμος ή κανονισμός δεν μπορεί να δώσει την ουσία της αλυσίδας πρόσβασης. Όπως και δεν μπορεί να την επιβάλει. Θα πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε πλέον τα νέα κτίρια, πλατείες, πεζοδρόμια κλπ. Το ύψος μειώνεται, γίνονται πιο γήινα, πιο ανθρώπινα, εξισώνουν τους ανθρώπους κάθε ηλικίας και φυσικής κατάστασης.
To Κράτος και η Πολιτεία πρέπει να φροντίζουν ώστε τα άτομα με αναπηρία να μπορούν να κινηθούν μόνα τους όσο το δυνατόν περισσότερο.
- Βοηθούν τα άτομα με αναπηρία να μετακινούνται όπως και όποτε θέλουν.
- Φροντίζουν ώστε τα άτομα με αναπηρία να έχουν βοηθήματα κινητικότητας για να μετακινούνται εύκολα.
- Τα βοηθήματα κινητικότητας δεν πρέπει να είναι πολύ ακριβά.
- Να εκπαιδεύουν τα άτομα με αναπηρία πώς να μετακινούνται.
- Τα βοηθήματα κινητικότητας πρέπει να είναι κατάλληλα για τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία.
Τα άτομα με αναπηρία να μπορούν να συμμετέχουν στα βασικά αθλήματα.
- Τα άτομα με αναπηρία να παίρνουν βοήθεια από το κράτος για να συμμετέχουν σε αθλήματα που έχουν γίνει για άτομα με αναπηρία Τα άτομα με αναπηρία να μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες διασκέδασης που έχουν γίνει για άτομα με αναπηρία.
- να μπορούν να πηγαίνουν εύκολα σε χώρους διασκέδασης και άθλησης.
- Τα παιδιά με αναπηρία να έχουν ίση πρόσβαση με όλα τα παιδιά στο παιχνίδι τη διασκέδαση και τον αθλητισμό
Ως μηχανικοί έχουμε υποχρέωση να προνοήσουμε ώστε ο σχεδιασμός μας να ικανοποιεί τις ανάγκες μικρών και μεγάλων, νέων και ηλικιωμένων, αρτιμελών και ατόμων με αναπηρία.
Δεν πρέπει πλέον να σχεδιάζουμε μόνο για μια ομάδα υγιών ανθρώπων, αλλά για όλους. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι η αναπηρία, η ασθένεια, η αδυναμία λόγω ηλικίας ή εγκυμοσύνης, κλπ., είναι φυσικά φαινόμενα, αποτελούν μέρος της καθημερινότητας του ανθρώπου. Ως εκ τούτου, κάθε τι που σχεδιάζουμε θα πρέπει να τα λαμβάνει υπόψη όλα αυτά κι εμείς σαν Μελετητές δεν πρέπει να τα φοβόμαστε ή να τα αποφεύγουμε γιατί δεν μάθαμε στις Σχολές της Ελλάδος να τα αντιμετωπίζουμε.
Φανταστείτε να μην μπορείτε να μπείτε σε μια τράπεζα, ένα φαρμακείο, ένα περίπτερο, ένα φούρνο, ένα σχολείο ή ένα κατάστημα για να αγοράσετε ένα δώρο. Φανταστείτε να σας καλέσουν σε μια εκδήλωση και να μην μπορείτε να μπείτε στο κτίριο και εκείνη τη στιγμή το εμπόδιο να σταματά όχι μόνο εσένα αλλά και το άτομο ή τα άτομα που σε συνοδεύουν. Φανταστείτε να μην μπορείτε να πάτε στην σχολική γιορτή του παιδιού σας. Αυτά για πολλούς συνανθρώπους μας είναι ρουτίνα σε ένα περιβάλλον ανάπηρο.
Για να πετύχουμε αυτόν τον σκοπό δηλαδή την μεταμόρφωσης των πόλεων μας πρέπει με όραμα να δουλέψουμε μεθοδικά. Πρέπει να αποφασίσουμε ότι ο κάθε ένας μας στον μέγιστο δυνατό βαθμό πρέπει και θα επηρεάσει προς αυτή την κατεύθυνση. Όχι μόνο επειδή πιθανόν να το απαιτεί μια νομοθεσία αλλά επειδή πρέπει. Πέρα από νομική υποχρέωση και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, η προσβασιμότητα πρέπει να θεωρείται κοινωνική υποχρέωση από όλους μας αφού σαν άνθρωποι πρέπει να δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για ισότιμη μεταχείριση και συμμετοχή στη ζωή όλων των πολιτών μιας χώρας.
Μας δυσκολεύει ακόμα να αγγίξουμε θέματα που έχουν μέσα τους αρρώστια, αναπηρία, αδυναμία. Επειδή υποσυνείδητα τα φοβόμαστε, τα απωθούμε, δεν τα αντιμετωπίζουμε, ουσιαστικά τα θεωρούμε ξένα στοιχεία και ως μη υπάρχοντα. Μόνο όσοι έχουν μικρά παιδιά αρχίζουν να υποψιάζονται τι σημαίνει προσβασιμότητα ή ποιο είναι το πρόβλημά της.
Είναι καιρός να σταματήσει η διάκριση εις βάρος των ΑμεΑ και κοινωνία και πολιτεία να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Η ευρωπαϊκή μας κατεύθυνση δε μας επιτρέπει τη συνέχιση αυτής της διάκρισης εις βάρος μιας κατηγορίας πολιτών. Στην Ευρώπη το κεφάλαιο της Προσβασιμότητας άρχισε να απασχολεί τις κοινωνίες από τη δεκαετία του 80 και έχουν γίνει άλματα, τόσο σε διευκολύνσεις στο δομημένο περιβάλλον όσο και στη νοοτροπία του κοινού. Στην Ελλάδα δυστυχώς, αργήσαμε να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για την εφαρμογή έστω κάποιων βασικών προδιαγραφών (1999), με αποτέλεσμα να δομηθεί ένα περιβάλλον εχθρικό, όχι μόνο για τα ΑμεΑ, αλλά και για όλα τα άτομα μειωμένης κινητικότητας (δηλαδή όλων των πολιτών σε κάποια φάση της ζωής τους)
Προτάσεις
Η προσαρμογή υφιστάμενων κτιρίων ή μέρους αυτών που στεγάζουν Υπηρεσίες ή επιχειρήσεις με οικονομικό και κοινωνικό χαρακτήρα όπως π.χ. τα υποκαταστήματα Τραπεζών και Συνεργατικών. Τέτοιοι οργανισμοί έχουν υποχρέωση να προσαρμόσουν του χώρους τους ώστε να είναι προσπελάσιμοι από αναπηρικά τροχοκαθίσματα αλλά και άτομα με οπτική αναπηρία. Εκτός του ότι τα πιο πάνω ιδρύματα έχουν ηθικό χρέος απέναντι στους πελάτες τους και την κοινωνία, αναβαθμίζεται ταυτόχρονα η εικόνα τους στο κοινό και εξυπηρετούν καλύτερα τους πελάτες ΑμεΑ .
-Το ίδιο ισχύει για ξενοδοχεία, καταστήματα, εστιατόρια, αίθουσες συναυλιών,εκθέσεων και όλα τα κτίρια γενικά που έχουν οικονομικό όφελος από τη συμμετοχή του κοινού. Το όφελος που θα έχουν θα αποσβέσει σύντομα τα όποια έξοδα θα επωμισθούν οι επιχειρηματίες αφού θα αυξήσουν την πελατεία τους, όχι μόνο με τους Έλληνες αλλά και με μια μεγάλη κατηγορία τουριστών ΑμεΑ και των συνοδών τους.
Πεζοδρόμια
• Η συστηματική αναβάθμιση των πεζοδρομίων και των ραμπών που κατασκευάζονται από το Τμήμα Δημοσίων Έργων στους δρόμους που βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία του, να γίνεται με τις τελευταίες προδιαγραφές που προνοούν τις σωστές κλίσεις και ενσωματώνουν όλες τις απαραίτητες διευκολύνσεις για την ανεξάρτητη διακίνηση των ατόμων με αναπηρία. Η καλή συνεργασία με τους οικείους Δήμους με στόχο την ενιαία αντιμετώπιση του σχεδιασμού των διευκολύνσεων, όπως ράμπες και διαβάσεις πεζών, είναι ουσιαστική για το τελικό αποτέλεσμα.
Λεωφορεία–ειδικάΤαξί
Στις σύγχρονες κοινωνίες δεν νοείται πλήρης κοινωνική ενσωμάτωση εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα της ανεμπόδιστης διακίνησης, μέσω των δημόσιων Μέσων μεταφοράς. Αντιλαμβάνεστε ότι με τα νέα λεωφορεία, απαιτείται και νέος σχεδιασμός των στάσεων με όλες τις απαιτούμενες διευκολύνσεις, ώστε όλοι οι πολίτες, ασχέτως ηλικίας και φυσικής κατάστασης, να μπορούν αυτόνομα να επιβιβάζονται και να ενημερώνονται σωστά για την διαδρομή τους. Αυτό βέβαια, ισχύει και για τα άτομα με προβλήματα όρασης και ακοής.
Απαιτούνται επίσης νέες διαδρομές και ωράρια προσαρμοσμένα στις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού. Λευκά ταξί τα οποία θα είναι διαμορφωμένα ώστε να μεταφέρουν άτομα με κινητικές δυσκολίες , παιδικές χαρές για άτομα με αναπηρία να μην υπάρχουν εμπόδια από τους οδηγούς(κλείσιμο ραμπών, άναρχη στάθμευση) καλύτερη αστυνόμευση της πόλης και χώροι προσβασιμότητας και υγιεινής σε χώρους εστίασης και καταστήματα.
Τι μπορούμε επίσης να κάνουμε;
- Πρωτίστως, επειδή όλα είναι θέμα παιδείας και εκπαίδευσης, όλα τα παιδιά στα σχολεία πρέπει να ενημερωθούν για τα θέματα της προσβασιμότητας, της κυκλοφοριακής αγωγής και του σεβασμού του δημοσίου χώρου. Είναι λυπηρό παιδιά που τελειώνουν το δημοτικό ή και το γυμνάσιο να μην έχουν επισκεφθεί ούτε μια φορά το πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής και να μην έχουν ακούσει ποτέ μια ομιλία για τη διαφορετικότητα και γενικότερα την αναπηρία, που θα τους προβληματίσει. Βασικό ρόλο για την εφαρμογή των παραπάνω θα παίξουν οι γονείς καθώς και οι αντίστοιχες δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης από τη πλευρά του Δήμου.
- Ο Δήμος με τους δημοτικούς συμβούλους και τις τεχνικές υπηρεσίες, συνεργαζόμενοι με τους πολίτες και ειδικά με τα άτομα με αναπηρίες, να καταγράψει τα σημεία εκείνα που παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα προσβασιμότητας και άμεσα να τα διορθώσει, όπου τουλάχιστον αυτό είναι εφικτό!
- Μηδενική ανοχή σε αυτούς που δε σέβονται τους δημόσιους χώρους και τους καταλαμβάνουν ακυρώνοντας πεζοδρόμια, πεζόδρομους, πλατείες ή καταργούν την πρόσβαση σε διαβάσεις, ράμπες, χώρους στάθμευσης αναπήρων, ή ειδικούς χώρους στάθμευσης ποδηλάτων και μηχανοκίνητων δίκυκλων. Οι παραβάτες να καταγγέλλονται άμεσα στην τροχαία και να τιμωρούνται με τα σχετικά πρόστιμα.
Ας αντιληφθούμε την ευθύνη που έχουμε για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον δεκτικό που να σέβεται την διαφορετικότητα και να μεταχειρίζεται τους ανθρώπους ίσα προσφέροντας τους ευκαιρίες συμμετοχής. Ας κάνουμε πόλεις φιλόξενες σε όλους τους ανθρώπους σχεδιάζοντας σωστά
* Άρθρο Αφιερωμένο στην Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία (3 Δεκεμβρίου) που θεσπίστηκε και τηρείται παγκόσμια από τα Ηνωμένα Έθνη το 1992.
- Αφιερωμένο στον μεσαίο μου τον γιο, την μητέρα μου και τον Πεθερό μου.
