Εξαιτίας της ξηρασίας που επικρατεί στην περιοχή
Σε τραγική κατάσταση η μείωση
της στάθμης του νερού στο Σπήλαιο
Αγγίτη που έφτασε μόλις στα 15 εκατ.
Μιλάει στον «Π.Τ.» ο κ. Χρ. Πέννος, επ. καθηγητής Γεωλογίας – Σπηλαιολογίας στο ΑΠΘ και πρόεδρος της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος
Του Θανάση Πολυμένη
ΜΟΝΙΜΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ το τελευταίο διάστημα, η κλιματική κρίση, οι έντονες αλλαγές στην καθημερινότητα όλων μας, όπως και το ζήτημα φυσικά της ξηρασίας.
Όπως έχει ήδη δημοσιεύσει ο «Π.Τ.», αρκετές Κοινότητες κυρίως στα ορεινά του Νομού Δράμας, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ακόμα και στο πόσιμο νερό. Με αποτέλεσμα, να έχει τεθεί ακόμα και ωράριο διακοπής του νερού. Όσον αφορά το πότισμα σε καλλιέργειες και εκεί εφαρμόζεται ωράριο, ώστε να μπορέσει να γίνει μια σωστή διαχείριση του νερού.
Οι περισσότερες πηγές στην περιοχή του λεκανοπεδίου Κ. Νευροκοπίου αλλά και στα πεδινά της Δράμας, έχουν ήδη μειωθεί σημαντικά, ενώ κάποιες απ’ αυτές έχουν σχεδόν στερέψει. Και μια απ’ αυτές τις σημαντικές πηγές, είναι και το Σπήλαιο Αγγίτη.
Για το τι συμβαίνει εκεί, πώς είναι η κατάσταση μέσα στο Σπήλαιο, μιλάει στον «Π.Τ.» ο πλέον ειδικός Γεωλόγος και Σπηλαιολόγος κ. Χρήστος Πέννος, ο οποίος μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχει τοποθετήσει αισθητήρες, ώστε να παρακολουθεί την κατάσταση του Σπηλαίου Αγγίτη. Ο κ. Πέννος είναι επισκέπτης καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πρόεδρος της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος με τον οποίο μάλιστα έχουμε μιλήσει και άλλες φορές στο παρελθόν.
Τραγική η κατάσταση
Ερωτώμενος για το ποια είναι σήμερα η κατάσταση που επικρατεί στο Σπήλαιο Αγγίτη, ο κ. Πέννος δεν μασάει τα λόγια του: «Η κατάσταση είναι τραγική και μέσα στο Σπήλαιο. Έξω στην είσοδο που έχουμε τους μετρητές, αυτή την ώρα δείχνουν ότι το ύψος νερού είναι 15 εκατοστά» και τονίζει ότι, «συνήθως τέτοια εποχή, όπως πέρυσι και πρόπερσι, υπολογίζαμε να έχουμε 30 – 35 εκατοστά. Φέτος είμαστε στα 15 εκατοστά».
Όπως μας λέει, «αυτή είναι μια άσχημη και δύσκολη κατάσταση και αυτή φαίνεται κυρίως στα χωριά των Σερρών, όπου οι άνθρωποι πρόσφατα μάλιστα έκαναν και λιτανεία γιατί δεν έχουν νερό. Μαθαίνω ότι και στο Δήμο Πρώτης και σε κάποια χωριά, κλείνουν το νερό για κάποιες ώρες επειδή δεν επαρκεί και έχουν ένα διαχειριστικό πλάνο που εφαρμόζει ο Δήμος».
Εξηγεί μάλιστα ότι, «στην ουσία προσπαθούμε να συμμαζέψουμε τα ασυμμάζευτα. Γιατί αν δεν βγάζει νερό μέσα το Σπήλαιο δεν μπορεί να γίνει και κάτι. Όσο κι αν προσπαθούν οι άνθρωποι, δεν ξέρουμε που θα καταλήξει όλο αυτό, και όπως προμηνύεται όλο αυτό θα συνεχιστεί και είναι κάτι στο οποίο φαίνεται ότι θα πρέπει να προσαρμοστούμε σαν κοινωνία και σαν χώρα».
Διευκρινίζει πάντως εδώ πως, «το γεγονός ότι το Σπήλαιο Αγγίτη δεν έχει νερό, είναι χαρακτηριστικό του τι συμβαίνει σε όλη τη χώρα. Στην ουσία πρέπει να σκεφτούμε ότι όλη η χώρα, επί της ουσίας παίρνει νερό από τέτοια καρστικά συστήματα. Σπήλαια μικρότερα, τα οποία ως πηγές, εκφορτίζουν το υπόγειο νερό σε μορφή πηγών και αυτή είναι η κατάσταση σε όλη τη χώρα».
Προκειμένου να καταδείξει πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση της έλλειψης νερού, μας λέει ότι, όταν τα προηγούμενα χρόνια έμπαιναν μέσα και τοποθετούσαν τους μετρητές ή τους ήλεγχαν, υπήρχε ένα σημείο στο οποίο το νερό έφτανε και τα δύο μέτρα βάθος. «Μάλιστα όταν βγαίναμε, ξαπλώναμε στο νερό και μας έβγαζε το ποτάμι έξω. Πλέον αυτό σήμερα δεν υπάρχει».
Οι επιπτώσεις
Ερωτώμενος για τις επιπτώσεις που έχει όλη αυτή η δύσκολη κατάσταση στη ζωή του Σπηλαίου, τόσο στην έμβια ζωή, αλλά και στο φυσικό του σύστημα, ο κ. Πέννος σημειώνει ότι «όσον αφορά στην έμβια ζωή, το Σπήλαιο του Αγγίτη δεν έχει σπηλαιόβια όντα που ζουν εκεί. Και τα ψάρια και οι καραβίδες, είναι στην ουσία ξενιστές καθώς έχουν έρθει απ’ έξω, έχουν μπει και βγαίνουν. Δεν είναι προσαρμοσμένα για να ζουν εκεί. Οπότε δεν έχουμε τέτοιο ζήτημα.
Όσον αφορά στο Σπήλαιο σαν φυσικό σύστημα, έχει ξαναπεράσει τέτοιες περιόδους ξηρασίας μέσα στον γεωλογικό χρόνο με αντίστοιχες επιπτώσεις. Δεν είναι όμως κάτι που μας ανησυχεί για το φυσικό σύστημα του Σπηλαίου».
Η επαλήθευση των μοντέλων
Ερωτώμενος για το αν έχει συμβεί και άλλη φορά κάποια παρόμοια κατάσταση στο Σπήλαιο, ο κ. Πέννος σημείωσε ότι «θα πρέπει κατ’ αρχάς να σκεφτούμε ότι μια τέτοια κατάσταση μπορεί να διαρκέσει ένα και δύο χρόνια. Αυτό όμως μέσα στον γεωλογικό χρόνο είναι ένα πολύ μικρό γεγονός.
Αυτό που πρέπει να κοιτάμε είναι η μεγαλύτερη εικόνα, που αυτή θα μας δοθεί έχοντας όλες αυτές τις μετρήσεις και τις παρατηρήσεις που προσπαθούμε να συλλέξουμε μέσα από το Σπήλαιο. Να το δούμε δηλαδή σε βάθος χρόνου. Στον ανθρώπινο χρόνο ζωής δεν μπορούμε να το καταλάβουμε αυτό. Εμείς θα κάνουμε απλώς μια πρόβλεψη για το πώς θα κινηθούν τα πράγματα».
Χαρακτηριστικά σημειώνει μάλιστα ότι, «δυστυχώς επαληθεύονται όλες οι προβλέψεις και όλα τα μοντέλα που μιλούσαν για οτιδήποτε για τη Μεσόγειο. Όλες οι προβλέψεις για τη Μεσόγειο επιβεβαιώνονται. Αυτό είναι το δυσάρεστο. Αυτό που περιμένουμε να δούμε, είναι ότι το κλίμα της βόρειας πλευράς της λεκάνης της Μεσογείου, θα μετατραπεί σ’ αυτό που ήταν η νότια πλευρά της Μεσογείου: όπως η Λιβύη για παράδειγμα και οι γύρω περιοχές».
Και το μοντέλο αυτό λέει ότι, «όλη αυτή η κλιματική ζώνη, κινείται από τα νότια προς τα βόρεια, εξαιτίας αυτής της κλιματικής αλλαγής. Οι επιπτώσεις που θα έχει είναι αυτά που βλέπουμε. Θα είναι μεγάλες περίοδοι ξηρασίας ειδικά το καλοκαίρι, υψηλές θερμοκρασίες καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό το έχουμε βιώσει και φέτος. Είχαμε τρεις εβδομάδες που η θερμοκρασία ήταν κοντά στους 40 βαθμούς. Και μάλιστα τόσο υψηλές, που δεν έπεφταν ούτε τη νύχτα. Και αυτό είναι που θα δημιουργήσει το μεγάλο πρόβλημα και στον άνθρωπο».
Η διέλευση του νερού από το Σπήλαιο
Απαντώντας από ποιες βασικές πηγές το Σπήλαιο Αγγίτη δέχεται νερά, εξηγεί ότι η μία είναι από την πλευρά του Μενοικίου και πιο συγκεκριμένα από την περιοχή κάπου στην πλευρά της Μικρόπολης στο Μενοίκιο, καθώς και από το λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου.
«Τα νερά που έρχονται από το Νευροκόπι, περνάνε και μπαίνουν στο σύστημα πολύ γρήγορα και βγαίνουν, ενώ τα νερά από την περιοχή του Μενοικίου, φιλτράρονται μέσα στο σύστημα και είναι πιο αργή η διέλευση τους. Και αυτό φαίνεται μέσα από τις μετρήσεις που έχουμε κάνει».
Στο σημείο αυτό, επισημαίνει ότι «το μοναδικό που μας σώζει είναι τα χιόνια. Στα καρστικά σπήλαια, αυτό που συμβαίνει είναι ότι το νερό μπαίνει και βγαίνει πολύ γρήγορα. Οπότε, αν έχουμε μια βροχή, ο όγκος νερού που θα πέσει, θα μπει και θα βγει. Θα περάσει και θα φύγει. Και αυτό έχει γίνει στον Αγγίτη. Ήταν μια περίοδος τον περασμένο Μάιο, που έβρεξε αρκετά και η στάθμη του νερού ανέβηκε μέχρι τα 700 χιλιοστά περίπου (70 πόντους), και αυτή τη στιγμή είναι στους 15 πόντους, και μέσα σε δύο μέρες έπεσε στα 400 χιλιοστά. Μέσα σε δύο μέρες πέρασε όλο αυτό το κύμα και βγήκε».
Διευκρινίζει μάλιστα εδώ, ότι «σαν χώρα παίρνουμε νερό κυρίως από τέτοια καρστικά συστήματα και αυτά κυρίως από το λιώσιμο του χιονιού. Αυτό που μαζεύεται σαν χιόνι επάνω στα βουνά, λιώνει σταδιακά και πολύ αργά και έτσι τροφοδοτεί συνέχεια το σύστημα. Έτσι έχουμε μια στάθμη βάσης – του λιώσιμου του χιονιού και οτιδήποτε άλλο έρχεται μετά είναι προσθετικό. Και τα δύο προηγούμενα χρόνια, δεν είχαμε καθόλου χιόνι».
Καταγραφή καρστικών αγωγών
Με την ευκαιρία και από τη θέση του προέδρου της Σπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος, ο κ. Πέννος ενημερώνει ότι «μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ενταχθήκαμε σε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης από το Ίδρυμα Λασκαρίδη, ώστε να ξεκινήσουμε πιλοτικά ένα πρόγραμμα καταγραφής στάθμης και θερμοκρασίας σε καρστικούς αγωγούς σε όλη την επικράτεια. Για να δούμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Θα μπορέσουμε να πάρουμε εξοπλισμό, αντίστοιχο που έχουμε βάλει στο Σπήλαιο του Αγγίτη και θα βάλουμε αντίστοιχα σε σπήλαια σε όλη την Ελλάδα για να δούμε τις επιπτώσεις».
Επιδείνωση
Στο σημείο αυτό ο ίδιος, επισημαίνει ότι «αυτή η κατάσταση στα βουνά επιδεινώνεται από την αναρχία με την οποία τοποθετούνται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είναι έργα μεγάλα, χωροταξικά καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο και για να στηθούν όλα αυτά, αυτό που κάνουν οι εταιρείες είναι να κάνουν συνοδά έργα, να ισοπεδώσουν για να ανεβάσουν τα φορτηγά επάνω, τον εξοπλισμό και αυτό που γίνεται είναι ότι χαλάνε και την υδρολογική λεκάνη, η οποία συνήθως φορτίζει αυτές τις περιοχές. Αλλάζουν τα όρια της λεκάνης. Οπότε το νερό που έπεφτε σε κάποια περιοχή και θα κατέληγε μέσα στον Αγγίτη, τώρα μπορεί να πέσει στη διπλανή ακριβώς περιοχή, και το νερό να καταλήξει κάπου σε μια άλλη πηγή στο Μενοίκιο. Δεν χάνεται σαν ποσότητα νερού, αλλά θα καταλήξει σε πηγές τις οποίες δεν υδρομαστεύουμε».
Εξηγεί μάλιστα χαρακτηριστικά ότι, «η χρήση του νερού έτσι όπως σήμερα χρησιμοποιούμε τις πηγές, είναι μια γνώση που μας έχει έρθει από το βάθος του χρόνου. Οι παππούδες μας ήξεραν ότι το νερό είναι εκεί, από ποιες πηγές παίρνουμε νερό. Άρα, όλα τα έργα που έχουμε κάνει ήταν για να υδρομαστεύουμε συγκεκριμένες πηγές. Όταν όμως αλλάζει αυτό το ισοζύγιο και δεν βγάζουν νερό αυτές οι πηγές που εμείς έχουμε μάθει, τότε στην ουσία το νερό χάνεται».
[Η φωτογραφία από το εσωτερικό του Σπηλαίου Αγγίτη παραχωρήθηκε από τον κ. Πέννο τον οποίο και ευχαριστούμε.]
