Η σημαντική εβδομάδα της Διακαινησίμου
Έθιμα του Πάσχα στην περιοχή της Δράμας
Από τη λιτανεία της Πέμπτης της Δικαινησίμου στην Καλή Βρύση
ΤΟ ΠΑΣΧΑ, είναι μια από τις μεγαλύτερες, ίσως η μοναδικά μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Και αυτό γιατί, γίνεται άνοιξη, την ωραιότερη εποχή του χρόνου και φέρει μαζί της το μεγάλο μήνυμα της Ανάστασης. Το Πάσχα εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε όλη τη χώρα.
Όμως δεν είναι μόνο η Μεγάλη Εβδομάδα με τα όμορφα έθιμά της σημαντική, αλλά και η εβδομάδα της Διακαινησίμου που ακολουθεί μετά το Πάσχα. Όπως πολύ όμορφα και γλαφυρά τα περιγράφει στο βιβλίο του ο Λαογράφος Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης «Γιορτές και Δρώμενα στο Νομό Δράμας»: «Στην εβδομάδα της Δικαινησίμου, τιμάται συνήθως ο Άγιος Γεώργιος, που δίδει μιαν ακόμη ευκαιρία γιορτασμού στις στάνες των κτηνοτρόφων, οι οποίοι έχουν για προστάτη τους τον Άγιο με τις πάμπολλες συναξαρικές διηγήσεις και την άμεση σύνδεσή του με ηρωικά και μυθικά αρχαιοελληνικά πρόσωπα.
Οι μέρες αυτές της Δικαινησίμου εθιμικά θεωρούνται ως συνέχεια της Λαμπρής, σύμφωνα και με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από την οποία η περίοδος αυτή λογίζεται ως μια κυριώνυμος ημέρα».
Στα έθιμα του Πάσχα για τη Δράμα που περιγράφει ο Λαογράφος Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης, σημειώνει ότι ο πλούσιος εθιμικός κύκλος του Πάσχα αρχίζει και στη Δράμα το Σάββατο του Λαζάρου με τους «παιδικούς αγερμούς» και τα σχετικά κάλαντα του Λαζάρου. Κι ενώ μας μεταφέρει από το Λαζαροσάββατο και την Κυριακή των Βαΐων, φτάνουμε στην Μ. Πέμπτη, όπου οι πιστοί βάφουν τα κόκκινα αβγά. Γλαφυρά μας μεταφέρει διηγήσεις από την περιοχή:
[Τη Μεγάλη Τετάρτη βάφομε τα αβγά για τις πεθαμένοι και πρωί – πρωί τη Μεγάλη Πέμπτη, που τη λέμε «κόκκινη Πέμπτη», τα πάμε στα μνήματα. Μετά τα μοιράζομαι στον κόσμο. Πηγαίνουμε πριν ξημερώσει. Τ’ αβγά για μας τα βάφομε τη Μεγάλη Πέμπτη. Τα βάφομαι οι πιο πολλοί με κρομμυδόφυλλο. Δεν ξεβάφουν.
Τη Μεγάλη Παρασκευή καθαρίζουμε παντού και μετά πηγαίνομε στην εκκλησία. Τη νύχτα γυρίζομε τον Επιτάφιο σε όλο το χωριό. Ο παπάς μετά μας δίνει ένα λουλούδι πράσινο και το λέμε «δάκρυ της Παναγίας». Το βάζομε σε εικονοστάσι και θυμιάζομε με αυτό, αν κάποιος αρρωστήσει.
Το Μεγάλο Σάββατο πηγαίνομε στον Άι-Θόδωρο. Είναι σε σπηλιά μέσα. Ανάβομε από ένα κερί και φεύγομε.
Τη νύχτα πηγαίνομε στην εκκλησία στην Ανάσταση. Φέρνομε άγιο φως και ανάβομε το καντήλι. Το πρωί έρχονται οι κουμπάροι και έχουνε τρία ψωμιά στον ντρουβά. Εμείς τους δίδουμε ένα δικό μας για να αλλάξει το ψωμί.
Το απόγευμα κάνομε τη Δεύτερη Ανάσταση. Εκεί οι αρραβωνιασμένοι δίνουν αβγά στον παπά και συγγένεια όταν σχολάει η εκκλησία.]
[Στο Μοναστηράκι…
… τις παραμονές του Πάσχα τα νιόπαντρα ζευγάρια επισκέπτονταν τον κουμπάρο που τους στεφάνωσε και μεταξύ των άλλων του έδιναν δώρο ένα αρνί. Ο νονός και η νονά έδιναν δώρα μια λαμπάδα, ρούχα ή παπούτσια, τσουρέκια, πασχαλινό κουλούρι και κόκκινο αβγό στα παιδιά που είχανε βαφτίσει.
Οι βαφτιστικοί επίσης επισκέπτονταν το Πάσχα το νονό και τη νονά τους, εύχονταν σε αυτούς χρόνια πολλά και τους έδιναν δώρα, όπως πασχαλινές κουλούρες, τσουρέκια και κόκκινα αβγά. Τέτοια συμβολικά δώρα χάριζαν και σε όλους τους επισκέπτες του σπιτιού κατά τις γιορτές του Πάσχα.
Η γιορτή του Πάσχα ήταν τριήμερη. Την πρώτη μέρα, μετά τη δεύτερη Ανάσταση, Ανάσταση της Αγάπης, ενώ οι γυναίκες πήγαιναν στο σπίτι για να ετοιμάσουν το πασχαλινό τραπέζι, και μετά τους σχετικούς πασχαλινούς χαιρετισμούς, ακολουθούσε το τσούγγρισμα του αβγού. Όλοι είχαν μαζί τους κόκκινα αβγά.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, όπως και τα απογεύματα της Δευτέρας και Τρίτης του Πάσχα, γινόταν μεγάλος χορός, συνήθως σε κάποιο απλόχωρο αλώνι του χωριού. Ήταν κυκλικός και οι χορευτές πιάνονταν από τα χέρια.]
Στη Χωριστή
[«Μεγάλη Πέμπτη παίρνομε από την εκκλησία ύψωμα και όλο το χρόνο το έχομε στο εικονοστάσι και το τρώμε τη Μεγάλη Πέμπτη πάλι. Μεγάλη Πέμπτη, όταν βάφομε τα αβγά, το πρώτο αβγό το χωρίζομε της Παναγίας και το βάζομε στο εικονοστάσι. Μετά, όταν είναι καιρός επικίνδυνος για χαλάζι, το βγάζομαι έξω από το σπίτι στην αυλή και στέκεται στο χαλάζι. Το αβγό της Παναγίας, όταν βάλομε το καινούριο στο εικονοστάσι, παίρνομε το παλιό και το θάβομε στη γης, στα χωράφια όταν σπέρνομε, στα αμπέλια, όποτε να ’ναι.
Όταν είναι για χαλάζι ο καιρός, ανάβομε και λαμπάδα Αναστάσεως μέσα στο σπίτι και κάνομε μετάνοιες και προσευχόμαστε. Βάζομε και το αβγό το κόκκινο της Παναγίας και καρφώνομε ένα μαχαίρι στη γης.
Του αγίου Γεωργίου αποβραδίς ερχόντανε από την Εικοσιφοίνισσα και γύριζαν όλη τη νύχτα και ψάλανε αγιασμούς σε όλο τον κάμπο. Σε τέσσερις μεριές, κύκλο γύρω από τον κάμπο, τα σύνορα του χωριού, και σε κάθε σταύρωμα έφτιαχναν αγιασμό και τον παράχωναν για να φυλάει ο Θεός από κακό. Σε τέσσερις μεριές, βορά, νότο, ανατολή και δύση.»
Η δημιουργία κύκλου για προφύλαξη από κακό που γίνεται στη Χωριστή, αποτελεί έθιμο με ευρύτερη διάδοση την εβδομάδα της Διακαινησίμου, οπότε συνηθίζονται πομπικές περιφορές εικονισμάτων και εκκλησιαστικών λαβάρων γύρω από χωριά και το αγροτικό τους όριο. Χαρακτηριστικό και αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελούν τα εθιζόμενα στην Καλή Βρύση.]
Πέμπτη της Δικαινησίμου στην Καλή Βρύση
[Την Πέμπτη της Δικαινησίμου, μετά τη θεία λειτουργία που τελείται την ημέρα αυτή στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, σχηματίζεται πομπή με μορφή λιτανείας, η οποία, με επικεφαλής τον ιερέα, με την εικόνα της Αναστάσεως και με σήμαντρο, που χτυπάει συνέχεια, γυρίζει όλο το σύνορο του χωριού. Ύστερα από τετράωρη περίπου ιεροτελεστική πορεία, μέσα από χωράφια και δύσβατους αγροτικούς και δασικούς δρόμους, η πομπή καταλήγει σε ένα ξέφωτο πάνω από το χωριό, στα ξωκλήσια των αγίων Γεωργίου και Βλασίου, όπου όλο το χωριό διασκεδάζει μέχρι το βράδυ με γκάιντες και νταχαρέδες.
Σκοπός του εθίμου, σύμφωνα με τους ίδιους τους τελεστές του, είναι η προστασία από το χαλάζι, γενικότερα η επίτευξη πλούσιας καρποφορίας και καλής υγείας. Πρόκειται δηλαδή για ένα ευετηρικό δρώμενο.]
