Αράπηδες, Παππούδες, Εύζωνοι και Μάνγκουδες
Τα δρώμενα
των μεταμφιεσμένων
στην Πετρούσα
ΟΙ ΜΕΡΕΣ για την αλλαγή του χρόνου πλησιάζουν. Και στην περιοχή της Δράμας, ήδη τα χωριά μας ετοιμάζονται για τα δρώμενα των μεταμφιεσμένων, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα.
Όλα αυτά τα δρώμενα που γίνονται στα λεγόμενα «ντόπια χωριά» όπως Μοναστηράκι, Ξηροπόταμο, Πετρούσα, Πύργους, Καλή Βρύση, Βώλακα και Παγονέρι, ξεκινούν ανήμερα των Φώτων στις 6 Ιανουαρίου, μετά τον αγιασμό των υδάτων και ολοκληρώνονται στις 8 Ιανουαρίου. Ο «Π.Τ.» έχει ξεκινήσει μια σειρά με ιδιαίτερες αναφορές σε όλα αυτά και σειρά σήμερα έχουν ο Ξηροπόταμος και η Πετρούσα.
Το Μπάμπιντεν στην Πετρούσα
Κάθε χρόνο στις 6, 7 και 8 Ιανουαρίου, στην Πετρούσα, τελείται με ευθύνη του Πολιτιστικού Συλλόγου, το «Μπάμπιντεν», ένα δρώμενο που οι ρίζες του χάνονται στο βάθος του χρόνου και αποβλέπει στην καλοτυχία, τη γονιμότητα, την καρποφορία, την απελευθέρωση της γης από τα δεσμά του χειμώνα.
Κυρίαρχο σύμβολο του εθίμου είναι η «καμήλα». Παλαιότερα, ο σύλλογος διέθετε μια καμήλα την οποία φρόντιζε με ευθύνη του, όμως αυτή πριν από δυο χρόνια πέθανε και σήμερα μεταμφιέζεται κάτοικος του χωριού.
Ο συμβολισμός αυτού του καρτερικού ζώου με την απαράμιλλη αντοχή στην πείνα και τη δίψα, κάτω από αντίξοες συνθήκες, δείχνει τις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή και το χρόνο και την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει να παλεύει κόντρα στις ελλείψεις και τις στερήσεις.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της γιορτής είναι οι τραγόμορφες μεταμφιέσεις (χαράπηδες-χαράπτσκι). Άντρες βάφουν το πρόσωπό τους με φούμο, φορούν δέρματα ζώων, δένουν κουδούνια στην μέση τους και με τον εκκωφαντικό θόρυβο που προκαλούν, διώχνουν τα κακά πνεύματα, καλωσορίζουν τη νέα χρονιά και καλούν τη φύση να ξυπνήσει και να ετοιμαστεί για την άνοιξη, για τη νέα σοδειά.
Οι προετοιμασίες ξεκινούν με την είσοδο του νέου έτους. Οι νέοι ετοιμάζουν τα δέρματα, δοκιμάζουν τα κουδούνια, δένονται με τρόπο τελετουργικό και το βράδυ των Φώτων (6/1) όλα είναι έτοιμα. Η πομπή ξεκινά και η νύχτα γεμίζει χορό τραγούδι και κουδούνια. Στο τέλος της βραδιάς, ανάβουν μεγάλες φωτιές που έχουν αποτρεπτική και καθαρτική δύναμη καθώς καταδιώκουν τα δαιμόνια και τις αρρώστιες και αποτρέπουν κάθε κακό.
Την επόμενη ημέρα (7/1) γύρω στο μεσημέρι, ξεκινά το «φώτισμα» του χωριού – μια πομπική περιφορά- από την πλατεία. Με μπροστάρη την καμήλα, υπό τους ήχους των τοπικών μουσικών οργάνων (της μακεδονικής λύρας και του νταχαρέ), με τη συνοδεία των αράπηδων που ξεσηκώνουν με το θόρυβο των κουδουνιών τους, με τους παππούδες (άνδρες ντυμένοι με την τοπική παραδοσιακή φορεσιά) και τις γκιλίγκες (άνδρες ντυμένοι με την τοπική γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά) και πλήθος κόσμου που πίνουν και χορεύουν ακατάπαυστα, η πομπή γυρίζει όλες τις γειτονιές δίνοντας ευχές, προαναγγέλλοντας και καλώντας τους κατοίκους να συμμετέχουν στο δρώμενο που θα γίνει την επόμενη μέρα. Ταυτόχρονα, οι μεταμφιεσμένοι ξεστομίζουν άσεμνες φράσεις προς τις ενήλικες γυναίκες που συναντούν, οι οποίες έχουν σχέση με τη γενετήσια ορμή.
Στις 8 του μήνα, γύρω στις 4:00 η ώρα το απόγευμα, ξεκινά η πομπή με τη συνοδεία της καμήλας και των αράπηδων από την πλατεία και καταλήγει στον αύλειο χώρο του δημοτικού σχολείου. Εκεί, κορυφώνεται το «Μπάμπιντεν» με την αναπαράσταση οργώματος και σποράς καθώς και άλλων εργασιών, με την παρουσία του σταχτή και των «ανδρείκελων» που αναπαριστούν την γενετήσια ορμή και με γλέντι που συνεχίζεται μέχρι αργά το βράδυ. Στους επισκέπτες προσφέρεται γίδα βραστή, κρασί και τσίπουρο.
Για την προέλευση της ονομασίας «γιορτή της Μπάμπως» ή «Μπάμπιντεν», υπάρχει η εξήγηση ότι, παρ’ ότι τα όσα τελούνται είναι διαφορετικά από εκείνα που τελούνται αλλού στη «γιορτή της μαμής», υπάρχουν όμως και κοινά σημεία όπως, η παρουσία των γεννητικών οργάνων και οι χυδαιολογίες. Ίσως να τελούνταν κάποτε και στην Πετρούσα τα γνωστά δρώμενα για τη γιορτή της μαμής, αλλά με την πάροδο των χρόνων να ατόνησαν.
Τα δρώμενα της Πετρούσας έχουν κοινά στοιχεία με τα «κατ’ αγρούς Διονύσια» που ήταν σπουδαία γιορτή της αρχαίας Αθήνας. Πιο συγκεκριμένα τα κοινά στοιχεία είναι: ο χρόνος τέλεσής τους, οι μεταμφιέσεις, οι βωμολοχίες, η παρουσία άμαξας, η εκκίνηση από τους αγρούς με εικονική άροση.
