Τα ήθη και έθιμα στην περιοχή
του Πόντου μέσα από τη διαδρομή
μιας οικογένειας πριν τη Γενοκτονία
► Η παρουσίαση της τριλογίας του Στ. Χριστοφορίδη – Σάρπογλη «Μαύρα καιρούς και μαύρα ημέρας»
Του Θανάση Πολυμένη
ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ της Κυριακής 10 Νοεμβρίου, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του δημαρχείου Δράμας, έγινε η παρουσίαση της τριλογίας του αειμνήστου Στάθη Χριστοφορίδη – Σάρπογλη με κεντρικό τίτλο: «Μαύρα καιρούς και μαύρα ημέρας».
Η εκδήλωση έγινε από τους ποντιακούς φορείς: Μέριμνα Ποντικών Κυριών Δράμας, Ένωση Χορευτών Ν. Δράμας «Πυρρίχιος», Πολιτιστικό Σύλλογος Ποντίων «Ακρίτες Ν. Κρώμνης», Μέριμνα Ποντίων Κυριών Θεσσαλονίκης και την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών.
Στην εκδήλωση μίλησαν για τα βιβλία του Στάθη Χριστοφορίδη-Σάρπογλη, ο γιος του Χριστόφορος Χριστοφορίδης, γεωπόνος και συγγραφέας, ο οποίος επιμελήθηκε και εξέδωσε τα βιβλία του, ο Λεωνίδας Αποστολίδης, φιλόλογος και απόγονος Αραπάντων και ο κ. Χρήστος Γαλανίδης πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών.
Αρχικά, εκ μέρους των Δραμινών ποντιακών συλλόγων, μίλησε στον «Πρωινό Τύπο» ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντίων «Ακρίτες Ν. Κρώμνης» κ. Παναγιωτίδης, εξηγώντας ότι τα βιβλία του Στ. Χριστοφορίδη, «εξιστορούν την καθημερινότητα μιας τυπικής οικογένειας στον Πόντο και μέσα απ’ αυτές, ουσιαστικά σκιαγραφείται η ιστορία και η κοινωνική υφή μιας ποντιακής οικογένειας. Είναι ιδιαίτερης ιστορικής αξίας, το γεγονός ότι η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, πέρα από το τεράστιο έργο που έχει παράγει μέσα από το Αρχείο Πόντου, έρχεται μια νέα σειρά, τα Ποντιακά Παράφυλλα, να αναδείξει έργα Ποντίων πρώτης γενιάς, με σαφήνεια, γλαφυρότητα και υπευθυνότητα σε ότι αφορά τα ιστορικά στοιχεία και μας δίνει μια πιο καθημερινή πτυχή, όπου σκιαγραφούνται τα ήθη, τα έθιμα και η ιστορία του Πόντου».
Ο κ. Λεωνίδας Αποστολίδης, φιλόλογος και απόγονος Αραπάντων, μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο, εξηγεί ότι το ένα βιβλίο έχει τίτλο «Αμιράντ’ Αραπάντ’» και το άλλο «Ο Γιάνκον» και τα δυο έχουν τον γενικό τίτλο «Μαύρα καιρούς και μαύρα ημέρας». Τα έργα είναι γραμμένα από τον Στάθη Χριστοφορίδη, ο οποίος ήταν γνωστότερος με το οικογενειακό παρονύμι «Σάρπογλης».
«Το πρώτο βιβλίο είναι ένα ιστορικό αφήγημα, ενώ το δεύτερο είναι ένα ιστορικό διήγημα και συνδέονται στενότατα μεταξύ τους», μας λέει ο κ. Αποστολίδης και συνεχίζει: «Αναφέρονται στην Άνω Ματσούκα του Πόντου, στο χωριό Κουνάκα. Από εκεί καταγόταν αυτή η θρυλική οικογένεια. Στο πρώτο βιβλίο περιγράφεται η διαδρομή της οικογένειας, από πού ήρθε, από ποια στάδια πέρασε και εγκαταστάθηκε στην Κουνάκα και ποιος ήταν ο ρόλος της, τα βάσανά της και οι περιπέτειές της, τη δύσκολη εποχή για τον χριστιανισμό του Πόντου και κατόπιν αναγκάστηκαν να πάνε στην Τόνγια, επαρχία της Θοανία. Εκεί ήταν αγάς ο αδερφός του Αμιρόγλη του Απόστολου, ο οποίος είχε τουρκέψει. Είχαν μαλώσει και μετά πήγε στην Τόνγια και έγινε αγάς. Αυτός ο αγάς, ο θείος των παιδιών των ηρώων του διηγήματος και του αφηγήματος, τους συμπαραστάθηκε και εκεί γλύτωσαν από την καταδίωξη του Απτί αγά, και μετά όταν το 1840 καταργήθηκε το τιμαριωτικό καθεστώς στην Τουρκία, επέστρεψαν στην Κουνάκα. Και μετά αρχίζει το περιεχόμενο του διηγήματος».
Ο κ. Χριστόφορος Χριστοφορίδης, Γεωπόνος – συγγραφέας, υιός του συγγραφέα Στάθη Χριστοφορίδη – Σάρπογλη, μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο», μας λέει ότι τα βιβλία επιμελήθηκε ο ίδιος, από τις σημειώσεις του πατέρα του, που ήταν όλες στην ποντιακή διάλεκτο και στο ιδίωμα της Κουνάκα. Το σύνολο της τριλογίας απαρτίζουν τα βιβλία: «Αμιράντ’ – Αραπάντ» στην ποντιακή διάλεκτο στο ιδίωμα της Ματσούκας, το δεύτερο «Ο Γιάνκον» και το τρίτο «Η Κουνάκα η γενέτειρα».
Όπως μας εξηγεί τα δύο πρώτα έχουν μεταφερθεί στη δημοτική. «Από τη μια πλευρά είναι το ποντιακό και από την άλλη στην καθομιλουμένη, ώστε οι νέοι που δεν είναι εθισμένοι στην ποντιακή διάλεκτο, να μπορούν να διαβάσουν τη δημοτική και να βλέπουν πως είναι στη δημοτική. Τα πρώτα καθαρά ποντιακά, τα εξέδωσα εγώ, το 1986, το 1989 και το 1993.
Τώρα εξεδόθησαν από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών το 1998 το πρώτο, το δεύτερο το 1999. Είναι από την παράδοση του χωριού της οικογένειας του Αραποπουλέων και Χριστοφοριδέων Αραπάντ’ και Χριστοφοράντ’ που είχαν καταγωγή από χριστιανικά χωριά της Συρίας. Απ’ ότι θυμόταν ο πατέρας μου από τις διηγήσεις της γιαγιάς και άλλων συνομηλίκων της, τα διατήρησε στη μνήμη του και εδώ στην Ελλάδα που ήρθε, κάθισε και τα έγραψε και εδώ τα ορθογράφησα, τα τακτοποίησα και τα εξέδωσα».
Μιλώντας στον «Πρωινό Τύπο» ο πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών κ. Χρήστος Γαλανίδης, αναφέρεται στην Επιτροπή και στην έκδοση των βιβλίων:
«Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών είναι ένα επιστημονικό σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ιδρύθηκε το 1927 στην Αθήνα, από επιφανείς Ποντίους, λογίους, πρώτης γενιάς.
Πρωτεργάτης ήταν ο τελευταίος Μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ακαδημαϊκός και πρώτος πρόεδρος της Επιτροπής από το 1927 έως το 1949.
Σκοπός της ίδρυσης ήταν η διαφύλαξη προβολή πολιτισμού του Πόντου. Της ιστορίας μας, τη διαλέκτου μας, των ηθών και εθίμων και γενικά του πολιτισμού του Ελληνισμού. Για να πετύχει αυτό τον σκοπό, είχε αποφασιστεί το 1928, και εξέδωσε το περιοδικό σύγγραμμα «Αρχείον Πόντου». Σήμερα έχουν εκδοθεί 58 τόμοι και σε λίγους μήνες θα κυκλοφορήσει και ο 59ος τόμος, στον οποίο θα περιλαμβάνονται κείμενα του Δραμινού Σάββα Πορφυρίου Παπαδόπουλου.
Τα «Ποντιακά Παράφυλλα», είναι εκδόσεις βιβλίων που είχαν γραφτεί στην ποντιακή διάλεκτο. Επειδή οι γενιές περνούν και τώρα όλο και λιγότεροι μιλούν την ποντιακή διάλεκτο, η Επιτροπή πήρε την πρωτοβουλία, να τα εκδώσει σε μια παράλληλη έκδοση: από τη μια σελίδα η ποντιακή διάλεκτος και από την άλλη στη καθομιλουμένη. Έτσι, αυτός ο πλούτος που γράφτηκε στην ποντιακή διάλεκτο, να μπορεί να διασωθεί και να είναι κατανοητός από τις νεότερες γενιές».
