Θα αποφευχθεί μια μεγάλη σύγκρουση
στο «κουβάρι» της Μεσογείου και το «βάλτο» της Μ. Ανατολής;
Γράφει ο Γιάννης Μήτσιος, *
Το 2020 ξεκίνησε πολύ δυνατά στη γειτονιά μας, στη Μεσόγειο αλλά και στη Μέση Ανατολή. Αγωγοί, διπλωματία, πολεμικές ετοιμασίες, εξεγέρσεις, απειλές, πολιτική αστάθεια συνθέτουν το σκηνικό ενός άτακτου πάζλ που όλοι οι παίκτες προσπαθούν να ενώσουν τα κομμάτια ο καθένας με την δική του οπτική.
Από τη Μεσόγειο μέχρι το Ιράν είναι όλοι και όλα σε «τεντωμένο σκοινί». Πρωταγωνιστές τα κράτη της περιοχής αλλά και οι μεγάλες δυνάμεις που γι΄αυτές ο άξονας, Μεσόγειος, Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία έχει να κάνει με τον έλεγχο του πλανήτη.
Εδώ συγκρούονται συμφέροντα γεωπολιτικά, ενεργειακά, πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά και σχεδιασμοί δεκαετιών. Για την περιοχή μας και αν ανατρέξει κάποιος στην ιστορία της Μεσογείου αυτό που βλέπουμε σήμερα έχει ξαναγίνει στο παρελθόν. Συγκρούσεις, πόλεμοι, εντάσεις, αυτοκρατορίες, συμμαχίες, έλεγχος του εμπορίου και των στρατηγικών δρόμων από την αρχαία Ελλάδα, τη Ρώμη, το Βυζάντιο, τους δυτικούς σταυροφόρους, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και αυτοκρατορίες και κυρίως την περίοδο 1800-2000, ήταν πάντα στο ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο της περιοχής.
Μεσόγειος
Τα νερά της για άλλη μια φορά «βράζουν» στην κυριολεξία, αφού πρωταγωνιστούν σχεδόν όλες οι δυνάμεις της περιοχής. Η πειρατική προσέγγιση της Τουρκίας με την νομική επίφαση της συμμαχίας (στρατιωτικής και χάραξης ΑΟΖ) με τη Λιβύη για την κυριαρχία της στη Αν. Μεσόγειο, εμπλέκει την Ελλάδα, την Αίγυπτο, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Κύπρο, το Ισραήλ, την Αλγερία, την Τυνησία αλλά και τις μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γερμανία και στο βάθος την Κίνα. Στο όλο σκηνικό έρχεται η ενεργειακή συμμαχία με τον αγωγό East Med που υπογράφηκε μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου και Ισραήλ και δημιουργείται ένα απίστευτο διπλωματικό, οικονομικό και στρατιωτικό «κουβάρι» που δύσκολα κανείς μπορεί να προβλέψει πως θα λυθεί. Βέβαια ιστορικά όλα λύνονται με το ξίφος κάτι που είχε κάνει και ο Μ. Αλέξανδρος με το Γόρδιο δεσμό. Αλλά ας επιστρέψουμε στο σήμερα.
Η Τουρκία, με το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» και την αναβίωση οθωμανικών ονείρων με την πολιτική της, θα φέρει αναγκαστικά άλλες δυνάμεις απέναντί της με απρόβλεπτες εξελίξεις για την ίδια αλλά και για την ειρήνη και τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής. Η συμμαχία με ένα μέρος της εξουσίας στη Λιβύη (του προέδρου Σαράζ-τουρκογενή και των ισλαμιστών) τον φέρνει απέναντι στο στρατηγό Χαφτάρ που τον αντιμάχεται και έχει τη στήριξη της Αιγύπτου (για τους δικούς της, λόγω Μουσουλμανικής Αδελφότητας), της Ρωσίας αλλά και των ΗΠΑ (τυχαίνει να είναι και αμερικανός υπήκοος) αλλά και με την Ελλάδα λόγω της ΑΟΖ και του τουρκολυβικού συμφώνου οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας.
Η Τουρκολυβική συμφωνία που έγινε νόμος του τουρκικού κράτους και στη συνέχεια η έγκριση από την τουρκική εθνοσυνέλευση της αποστολής στρατού στη Λιβύη φέρνει νέα ένταση που αναμένεται να κορυφωθεί σύντομα. Η Τουρκία ως χώρα μέλος του ΝΑΤΟ έρχεται σε σύγκρουση με άμεσα συμφέροντα μιας άλλης χώρας του ΝΑΤΟ αλλά και της ΕΕ, της Ελλάδας αλλά και με γειτονικές χώρες όπως η Αίγυπτος και η Κύπρος που είναι όμως μέλος της ΕΕ. Η Αμερική με τον τελευταίο νόμο για τον προϋπολογισμό που πέρασε το κογκρέσο και υπέγραψε ο πρόεδρος Τραμπ, ενσωμάτωσε, την άρση του εμπάργκο όπλων προς την Κύπρο, την απαγόρευση των F-35, στην Τουρκία λόγω S-400 αλλά και κάλυψε νομοθετικά τον αγωγό East Med Act. Η προσωπική επαφή και οι καλές σχέσεις του Τραμπ με τον Ερντογάν και η επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ θα δείξουν το βαθμό που οι ΗΠΑ θα μπορέσουν να παρέμβουν αποφασιστικά στην κρίση που έρχεται μιας και στη γενικότερη στρατηγική τους έχουν και τις εξελίξεις στη Μ. Ανατολή.
Μ. Ανατολή
Αν η Μεσόγειος είναι ένα «κουβάρι», η Μ. Ανατολή είναι ένας «βάλτος» στην κυριολεξία. Τουρκία, Συρία, Ισραήλ, Ιράκ, Ιράν και λοιπές αραβικές χώρες παίρνουν θέση σε μια νέα φάση αστάθειας που σιγοβράζει. Η πρόσφατη πολιορκία της πρεσβείας των ΗΠΑ στη Βαγδάτη μας έφερε στο νού εικόνες της ιρανικής ισλαμικής επανάστασης, στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη, που συμπλήρωσε 30 χρόνια 1979-2019. Η αναβολή των προγραμματισμένων ταξιδιών του αμερικανού ΥΠΕΞ Πομπέο σε επτά χώρες αλλά και στην Κύπρο δίνει το βαθμό της κρισιμότητας των εξελίξεων αλλά και ότι ενδεχομένως κάτι μεγάλο να ετοιμάζεται. Η δολοφονία του Ιρανού στρατηγού στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης είναι μάλλον η αρχή.Η αμερικανική εξωτερική πολιτική έχει παγιδευτεί σε μια ατέρμονη και αδιέξοδη πολιτική παρέμβασης στην ευρύτερη περιοχή από το 2002 και μετά που έφερε μεν τον στρατιωτικό έλεγχο της Μ. Ανατολής και τις δυνάμεις της κοντά στα σύνορα με Ρωσία, Κίνα αλλά δεν οδήγησε σε στέρεες συμμαχίες. Από το Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, το Αφγανιστάν και μερικές χώρες του κόλπου δεν έχει συμμάχους, ούτε φίλους. Το άδειασμα και η μεταχείριση κατ΄ άλλους των πιο πιστών τους συμμάχων των Κούρδων δεν ξεχάστηκε από την ευρύτερη περιοχή αλλά ούτε και ο ρόλος των τζιχαντιστών. Η εμμονή δε για την πλήρη απομόνωση και κατάρρευση εκ των έσω του Ιράν ή με μια ενδεχόμενη στρατιωτική παρέμβαση των ΗΠΑ μπορεί να οδηγήσει σε ευρύτερη περιφερειακή αστάθεια την ώρα μάλιστα που η Τουρκία έχει τα δικά της θέματα με την Αν. Μεσόγειο και τη Συρία αλλά είναι πολύ –πολύ χρήσιμη στους αμερικανούς για τη βάση του Ινσιρλικ (έχουν και πυρηνικά όπλα αποθηκευμένα εκεί) και τα ραντάρ του Κίτσαρλι που σαρώνουν όλη την κεντρική Ασία.
Ο έτερος δε στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή το Ισραήλ, έχει μπει σε μια φάση εσωτερικής πολιτικής αστάθειας και μεγάλης πόλωσης. Το Μάρτιο έχει τις τρίτες εκλογές σε ένα χρόνο και ο πρωθυπουργός Νετανιάχου είναι αντιμέτωπος με κατηγορίες διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας ενώ ζήτησε να ψηφισθεί από το κοινοβούλιο η ασυλία του από την παραπομπή σε δίκη.
Μια σύγκρουση ή στρατιωτική επιχείρηση των ΗΠΑ και συμμάχων τους στο Ιράν δεν αποκλείεται όπως επίσης και κατά πόσο η έκβαση της θα βοηθήσει στην τελική τον πρόεδρο Τραμπ (έχει μπροστά του τη δίκη για την καθαίρεση) και εκλογές το Νοέμβριο, το Νετανιάχου ή και τον Ερντογάν.
Σε κάθε περίπτωση η Μέση Ανατολή είναι πιο σημαντική από το τρίγωνο Ελλάδας–Λιβύης–Τουρκίας στην παρούσα φάση για τις ΗΠΑ και θα πρέπει η εξωτερική μας πολιτική να ζυγίσει όλα τα δεδομένα και να προασπίσει με κάθε τρόπο τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στενοχωρώντας και «συμμάχους»
Ο κόσμος αλλάζει και αλλάζει πολύ γρήγορα.
*πολιτικός επιστήμων- —διεθνολόγος Μ.Α Παν/μιου Northeastern Βοστώνης. Συγγραφέας του βιβλίου: «Το στοίχημα της Αναγέννησης–το μέλλον της Ελλάδας σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο»
