Θόρυβος στις πόλεις
Γράφει ο Αθανάσιος Κάππας
Στοιχείο της φυσιογνωμίας ενός τόπου είναι οι ήχοι του. Ο θόρυβος υπερκαλύπτει τους ήχους και υποβαθμίζει το περιβάλλον. Η καταπολέμηση του θορύβου θα μπορούσε να γίνει προπομπός των πολιτικών για το περιβάλλον και σημαία όσων διεκδικούν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις. Στοιχείο της φυσιογνωμίας ενός τόπου είναι οι ήχοι του: οι κουβέντες των συγκεντρωμένων σε μια πλατεία, η μουσική από το ανοικτό παράθυρο, οι φωνές των παιδιών, οι ήχοι από εργασίες που γίνονται στους ανοικτούς χώρους. Στις πόλεις υπάρχουν και οι ήχοι της φύσης αλλά τείνουν να χαθούν. Είναι ο ήχος από τον αέρα, από το πέταγμα των πουλιών, από το θρόισμα των φύλλων, από το κύμα. Στην ταυτότητα της πόλης οι ήχοι είναι το ίδιο σημαντικοί όπως η αρχιτεκτονική των κτιρίων ή ο φωτισμός. Οι ήχοι αντανακλούν τον τρόπο που η πόλη ζει. Στις σημερινές συνθήκες, η ποιότητα του ηχητικού περιβάλλοντος, από τις πιο ευάλωτες της πόλης, σχεδόν ισοπεδώνεται από το θόρυβο. Διαμορφώνεται ένα καθεστώς περιβαλλοντικής πτώχευσης, που συνοδεύεται και από άλλες πτωχεύσεις, όπως αυτές που οφείλονται στην εξαφάνιση δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων του δρόμου, συνυφασμένων με τη ζωή στις γειτονιές ή στη δόμηση των περισσότερων ελεύθερων χώρων, όπου πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια οι προηγούμενες γενιές. Υπάρχει υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος λόγω του θορύβου; Είναι αυτονόητο ότι υπάρχει, αλλά δεν είναι εύκολο να αποτιμηθεί. Προς το παρόν, καθυστερήσεις, θόρυβος, ρύπανση και ατυχήματα από την κυκλοφορία συνυπάρχουν και δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί η υποβάθμιση που προκαλεί κάθε παράγοντας ξεχωριστά. Οι επιπτώσεις διαπιστώνονται έμμεσα. Διαπιστώνονται από τα κλειστά παράθυρα, εκεί όπου πρώτα ιδιωτικός και δημόσιος χώρος ήταν ένα. Από την απομάκρυνση της κατοικίας από τα κέντρα των πόλεων και την υποκατάστασή της από χρήσεις που θωρακίζονται πιο εύκολα, όπως οι μεγάλες εμπορικές επιφάνειες και τα κτίρια γραφείων. Από τους εκνευρισμούς, την κούραση, τη μείωση της απόδοσης στην εργασία καθώς και την έκπτωση των αξιών γης. Διαπιστώνονται από την αλλοίωση της ταυτότητας των τόπων, που γίνονται όλο και πιο αφιλόξενοι. Μάθαμε να αποφεύγουμε το θόρυβο. Όμως το τίμημα είναι βαρύ για τη ζωή της πόλης. Αδειάζουν οι δρόμοι από πεζούς, από ηλικιωμένους και από παιδιά. Τα σχολεία περιχαρακώνονται με ηχοπετάσματα και οι ήχοι που απομένουν στο δρόμο είναι οι θόρυβοι από τα αυτοκίνητα.
Ποια είναι η στάση των κατοίκων απέναντι στο πρόβλημα «θόρυβος»; Αντιδρούν, μόνο όμως απέναντι σε κάποιες από τις συνιστώσες του. Για παράδειγμα, απέναντι σε θορύβους από μεμονωμένες συμπεριφορές, που είναι απρόβλεπτες ή θεωρούνται αυθαίρετες. Αντίθετα υπάρχει αποδοχή των θορύβων που φαίνονται αναπότρεπτοι, όπως π.χ. ο θόρυβος της κυκλοφορίας. Ίσως αισθάνονται συνυπεύθυνοι αφού ο καθένας θορυβεί. Ωστόσο θα έπρεπε να παρατηρηθεί ότι άλλη είναι η ευθύνη αυτών που χρησιμοποιούν αυτοκίνητο και άλλη η ευθύνη αυτών που μετακινούνται με δημόσια συγκοινωνία. Η καθημερινή μικρή επιδείνωση των συνθηκών ζωής στις πόλεις δεν γίνεται εύκολα αισθητή. Γίνονται ανεκτές, λόγω εθισμού, συνθήκες που θα ήταν αδιανόητες πριν από μερικές δεκαετίες. Ο εθισμός είναι ένα από τα μεγάλα εμπόδια για την ευαισθητοποίηση των κατοίκων. Χωρίς την τελευταία δεν θα ασκηθούν πιέσεις για την άσκηση ριζικών πολιτικών. Όμως ευαισθητοποίηση προϋποθέτει και γνώση του προβλήματος καθώς και γνώση των μέτρων και των τεχνικών που διατίθενται για την αντιμετώπισή του. Χωρίς γνώση δεν θα υπάρξει συναίνεση και αποδοχή αυστηρών πολιτικών.
Η αντιμετώπιση του θορύβου δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Δύο είναι τα πεδία όπου επιχειρούνται βελτιώσεις:
α) Η τεχνολογία
Ενώ ως προς τη ρύπανση του αέρα η τεχνολογία των οχημάτων έχει κάνει τεράστιες προόδους και η έρευνα υπόσχεται ακόμη πολλά (καταλύτες, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, καύση φυσικού αερίου, βιοαερίου, φυσικών αλκοολών, κύτταρα καυσίμου κ.λπ.), στην περίπτωση του θορύβου των οχημάτων, τα οποία κατά κανόνα αποτελούν και τη σοβαρότερη πηγή ηχορύπανσης, οι προσδοκώμενες βελτιώσεις είναι περιορισμένες. Λίγα αναμένονται από καταλληλότερους σχεδιασμούς του ανάγλυφου των ελαστικών τροχών και υπάρχει σκεπτικισμός ως προς την αποτελεσματικότητα των νέων πορωδών οδοστρωμάτων στην απορρόφηση του θορύβου.
β) Η διαχείριση της κυκλοφορίας.
Στον τομέα αυτό οι ελπίδες είναι ακόμη λιγότερες. Για να προκύψουν διακριτές από το αυτί βελτιώσεις πρέπει οι μειώσεις της κυκλοφορίας να είναι τόσο σημαντικές που τα συνήθη μέτρα είναι αδύνατο να επιτύχουν. Πρόκειται για ανέφικτους στόχους χωρίς την άσκηση ριζικών πολιτικών. Οι εξελίξεις οδηγούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τα αυτοκίνητα αυξάνουν με θεαματικούς ρυθμούς. Οι πόλεις γίνονται όλο και πιο δραστήριες και, ακόμη και αν απελευθερώνονταν από το ιδιωτικό αυτοκίνητο, εντείνεται η εξάρτηση της λειτουργίας τους από τα βαρέα και θορυβώδη οχήματα τροφοδοσίας, κατασκευών, αποκομιδής απορριμμάτων και αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών (ασθενοφόρα, πυροσβεστικά κλπ).
Η καταπολέμηση του θορύβου προϋποθέτει την άσκηση επιθετικών πολιτικών. Δεν έχει ως στόχο να κάνει λιγότερο ζωντανές τις πόλεις. Αντίθετα αποσκοπεί στη δημιουργία ενός πλουσιότερου ηχητικού περιβάλλοντος. Με τη συζήτηση για το θόρυβο δίνεται η ευκαιρία να προβληθεί μια νέα εικόνα για την πόλη του 21ου αιώνα. Μια εικόνα που για να σχηματιστεί πρέπει να ξαναζωντανέψουν οι δρόμοι, να παίξουν τα παιδιά στις πλατείες, να επιστρέψουν οι πλανόδιοι μουσικοί, να ανοίξουν τα παράθυρα.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΑΠΠΑΣ
Civil & Traffic Eng.
