Τι είναι η αγάπη;

(στην πράξη)

Γράφει ο Ψυχολόγος Δημήτρης Φλαμούρης PhD. 

Ακούμε πολλά για την αγάπη και συνήθως είναι πολύ όμορφα. Τι είναι όμως στην αλήθεια η αγάπη;

«Η Αγάπη είναι η μόνη αλήθεια», «η Αγάπη είναι φως», «η Αγάπη γιατρεύει τα πάντα», «η Αγάπη είναι η απάντηση σε όλα», «η Αγάπη απελευθερώνει» κλπ.

Τι είναι τελικά η αγάπη; Κάτι το απέραντο; Κάτι το απόλυτο; Άραγε ξέρουμε να αγαπάμε οι άνθρωποι;

Υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από αυτή.

Τα πρότυπα αγάπης

Αν αναλύσουμε το από που αντλούμε τα πρότυπά μας για την αγάπη θα καταλάβουμε ότι προέρχονται από την κοινωνία όπου ζούμε και τις προσλαμβάνουσές μας.

Στον δυτικό κόσμο τα πρότυπα αγάπης πηγάζουν από τα βιβλία που διαβάζουμε, από τις ταινίες που βλέπουμε, από τα τραγούδια του έρωτα και από τα ποιήματα.

Πώς ακριβώς παρουσιάζεται η αγάπη σε αυτά τα μέσα;

Συνήθως επικρατούν οι ιδέες του ρομαντισμού. Οι έρωτες είναι δυνατοί, κρατούν για πάντα, τα συναισθήματα είναι βαθιά και η αφοσίωση αιώνια. Οι δυο σύντροφοι ζουν την απόλυτη σύνδεση, απαλλαγμένοι από κάθε προβληματική κατάσταση της ανθρώπινης φύσης. Είναι αγγελικά πλασμένοι και αλληλοσυμπληρώνονται. Είναι σύντροφοι ζωής.

Ωωωω… Τι γλυκό!!

Ζουν και αναπνέουν ο ένας για τον άλλον. Εξυψώνουν τη θεϊκή φύση του συντρόφου τους, αναδεικνύουν τη μεγαλοσύνη του και αγαπούν το κάθε τι σε εκείνον. Συνήθως δε δουλεύουν και περνούν το χρόνο τους βλέποντας ηλιοβασιλέματα δίπλα σε εκτάσεις με νερό, ή κάνοντας ιππασία…

Αυτό το οποίο παραλείπουμε να παρατηρήσουμε είναι όμως, ότι αυτοί οι αιώνιοι έρωτες συχνά είναι είτε απαγορευμένοι, είτε ανεκπλήρωτοι, είτε υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Δηλαδή είναι δυσλειτουργικοί. Ο βασικός λόγος που κρατούν για πάντα είναι ότι συνήθως μετά από λίγο καιρό ο ένας από τους δυο είτε πεθαίνει, είτε αυτοκτονεί. Βλέπε Ρωμαίος και Ιουλιέτα. Οπότε το για πάντα είναι για… λίγες εβδομάδες / μήνες.

Happy End…?

Από την άλλη στις ταινίες το «χάπυ έντ» συνήθως είναι και το…«εντ» καθώς η ταινία τελειώνει όταν ο Ρίτσαρντ Γκιρ πάει στην Τζούλια Ρόμπερτς και της προτείνει να παντρευτούν με ένα μπουκέτο λουλούδια.

Δε μας δείχνει τι γίνεται μετά. Στην πραγματική σχέση.  Τι θα γινόταν άραγε όταν ο Ρίτσαρντ και η Τζούλια ήταν μαζί μετά από έξι μήνες; Θα κρατούσε έξι μήνες; Πώς θα συνδύαζε την πραγματικότητά του σαν επιχειρηματίας με μια κοπέλα με τόσο διαφορετικό υπόβαθρο; Τι θα συνέβαινε όταν φυσιολογικά θα βαριόντουσαν το τόσο σεξ; Τι θα τους ένωνε τότε;

Πόσο καιρό θα κρατούσε η σχέση του Ρωμαίου με την Ιουλιέτα αν παντρευόντουσαν και έκαναν παιδιά; Θα έβγαζε τον ένα χρόνο; Κατά την άποψή μου, με τέτοια πεθερικά, πολύ δύσκολα! Πολλοί είναι αυτοί μάλιστα, που υποστηρίζουν ότι ο Σαίξπηρ έγραψε το έργο αυτό όχι για να εξυψώσει αλλά για να σατιρίσει τον έρωτα δείχνοντας πόσο παράλογος και ανώριμος ήταν…

Πώς είναι οι σχέσεις στην πραγματικότητα; Τι θα γίνει όταν τα ιδανικά πλασμένα ζευγάρια ζήσουν στο ίδιο σπίτι; Όταν θα χρειαστεί να διαχειριστούν δυο παιδιά, λογαριασμούς, ΕΝΦΙΑ, κάλτσες στο πάτωμα, άπλυτα πιάτα και το σκυλί που κάποιος πρέπει να το βγάλει βόλτα;

Πώς λειτουργεί η αγάπη σε αυτές τις συνθήκες; Δεν μας λέει κανείς. Όλοι τις αντιμετωπίζουμε, αλλά δεν ξέρουμε τι να περιμένουμε. We are flying blind, όπως λένε οι φίλοι μας οι Άγγλοι.

Μια ένδειξη του πώς θα μπορούσε να είναι, προέρχεται από το βιβλίο Μαντάμ Μποβαρύ, όπου η πλούσια κόρη Emma Rouault, παντρεύεται τον φτωχό αλλά όμορφο γιατρό, μόνο για να συνειδητοποιήσει πως η παντρεμένη ζωή δεν έχει την ένταση που περίμενε και πως οι καθημερινές δουλειές την βυθίζουν στην πλήξη. Γιατί έτσι είναι οι πραγματικές μακροχρόνιες σχέσεις. Έχουν δυσκολίες και βαρεμάρα.

Οι ταινίες?

Γι αυτό δεν υπάρχει ΚΑΜΙΑ ταινία για την πραγματικότητα μιας σχέσης. Επειδή οι σχέσεις είναι ΒΑΡΕΤΕΣ από μόνες τους. Και δεν πειράζει. Η σχέση μας δίνει ΑΣΦΑΛΕΙΑ. Και η ασφάλεια είναι βαρετή. Πρέπει να είναι βαρετή. Αν βαριέσαι στη σχέση σου, συγχαρητήρια! Έχεις μια φυσιολογική σχέση! Υπάρχει λόγος που το πάθος φεύγει μετά από λίγο.

Δεν είναι ότι μια σχέση είναι καταδικασμένη να είναι βαρετή. Αλλά αυτή είναι η φυσική της εξέλιξη. Δεν είναι ένδειξη προβληματικότητας. Αν θέλεις να έχει πάθος η σχέση σου, θα πρέπει να το φροντίσεις εσύ αυτό. Είναι δική σου ευθύνη. Δεν θα έρθει από μόνο του.

Δυστυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι ψάχνουν την ένταση, οπότε κάνουν ό,τι έκανε και η Emma Rouault. Γνώρισε έναν άλλο χωρικό και έζησε τον (απαγορευμένο φυσικά) έρωτα ξανά. Τα ίδια και τα ίδια. Στο τέλος φυσικά και η Emma αυτοκτόνησε…!!

Τα τραγούδια, οι ταινείες και τα ποιήματα, όλα μας μιλούν για μια κατάσταση συνήθως ανεκπλήρωτου έρωτα αλλά ελάχιστα μας περιγράφουν μια ώριμη σχέση και το τι πραγματικά συμβαίνει εκεί.

Γιατί οι σχέσεις είναι βαρετές από τη φύση τους, επαναλαμβάνω, και κανείς δεν θέλει να γράψει ένα βιβλίο ή να κάνει μια ταινία για ένα βαρετό θέμα. Δε θα αρέσει. Ο κόσμος δε θα το διαβάσει. Μας αρέσουν τα βιβλία που  προκαλούν συναίσθημα. Αλλιώς δεν τα αγοράζουμε.

Στην πράξη, η ανάγκη μας για να νιώθουμε έντονα συναισθήματα καθορίζει τις προσδοκίες μας και μας κάνει να νιώθουμε προβληματικοί και εμείς και η σχέση μας επειδή τη συγκρίνουμε με μια εξιδανικευμένη αλλά ουτοπική κατάσταση.

Κοιτάξτε γύρω σας. Πόσους ανθρώπους γνωρίζετε οι οποίοι ζουν την τέλεια σχέση που εσείς ονειρεύεστε;

Συνήθως η απάντηση είναι από κανέναν έως έναν. Ακόμα και να νομίζετε ότι ξέρετε κάποιον είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζετε την πραγματικότητα της σχέσης που βιώνει. Βλέπετε μόνο ό,τι επιλέγει να δείχνει. Έτσι συχνά λανθασμένα υποθέτετε πως μόνο εσείς ταλαιπωρείστε και δεν είστε φυσιολογικοί.

Είμαστε απροπόνητοι

Είμαστε απροπόνητοι, λοιπόν, για το πώς να διαχειριζόμαστε μια ισότιμη σχέση ενηλίκων. Έχουμε πρότυπα και βομβαρδιζόμαστε με ερεθίσματα μόνο για τον έρωτα. Μοιραία εφαρμόζουμε τα ίδια πρότυπα και στις σχέσεις. Περιμένουμε από τον σύντροφό μας να είναι καλός, τρυφερός, αρρενωπός, θηλυκός, να μας αγαπάει ακριβώς όπως είμαστε, να αγαπάει όλα μας τα ψεγάδια, να μας το εκδηλώνει συχνά, να μη μας θεωρεί δεδομένους, να μας καταλαβαίνει μόνο με μια ματιά, να είναι τόσο σεξουαλικός όσο τον θέλουμε, να να να.

Να είναι ο τέλειος σύντροφος. Γιατί έτσι είναι ωραία να ερωτεύεσαι.

Ξέρουμε λοιπόν τι σημαίνει να μας αγαπάνε. Ξέρουμε πώς είναι να αγαπιόμαστε. Ή πώς θα έπρεπε να είναι.

Ναι, αλλά…

Ξέρουμε να αγαπάμε;

Όποιος έχει διαβάσει έστω και λίγο ψυχολογία, (ή έχει διαβάσει το βιβλίο μου) γνωρίζει ότι ο τρόπος του κάθε ανθρώπου να αγαπάει είναι μοναδικός και πολύ προσωπικός.

Αγαπάμε με τον τρόπο που είχαμε συνδεθεί με τους γονείς μας (ή τον σημαντικότερο φροντιστή μας για να χρησιμοποιήσω ψυχολογικούς όρους). Αν ο γονιός μας, μάς υποτιμούσε, τότε το να μας υποτιμούν είναι για εμάς αγάπη. Αν ο γονιός μας ήταν απών τότε η απουσία και η έλλειψη είναι για μας αγάπη. Αν ο γονιός μας ήταν βίαιος, τότε η βία είναι για εμάς αγάπη. Αν ο γονιός μας ήταν στοργικός, τότε η στοργή είναι για μας αγάπη. Αυτό το πρότυπο έμαθε ο ψυχισμός μας, αναγκαστικά το ίδιο θα εφαρμόσει και στην πράξη.

Δεν έχουμε επιλογή στο ποιον αγαπάμε. Δεν μπορούμε να αγαπήσουμε τον οποιοδήποτε. Έχουμε χημεία μόνο με συγκεκριμένους ανθρώπους για πολύ συγκεκριμένους ψυχο-λογικούς λόγους. Το συναίσθημα του έρωτα, η χημεία, το κλικ, δεν είναι μυστήριο. Εξηγείται. Όσο μη-ρομαντικό και ξενερωτικό κι αν ακούγεται αυτό. Είμαι και μαθηματικός και με ενδιαφέρει τι συμβαίνει στην πράξη. Όχι μόνο στα λόγια και στην όμορφη θεωρία.

Ερωτευόμαστε το γνώριμο. Όχι το ευχάριστο.

Όταν λοιπόν, σχετιστούμε όλοι θα φέρουμε τα παιδικά μας εγχειρίδια και θα συμπεριφερθούμε όπως μας έχουν διδάξει τα γονεϊκά μας πρότυπα. Ίσως είμαστε απορριπτικοί, απόμακροι, περιφρονητικοί, ψυχροί, επιθετικοί. Αυτό θα βγαίνει από μέσα μας. Αυτό θα είναι αγάπη για μας. Δε θα γίνεται αλλιώς. Ο άλλος απέναντί μας όμως, θα κρίνει αν τον αγαπάμε με βάση τα χολυγουντιανά πρότυπα. Και αντίστοιχα κι εμείς εκείνον.

Όταν συγκρίνονται χολυγουντιανά με γονεϊκά πρότυπα, όπως σίγουρα καταλαβαίνετε, τα γονεϊκά θα υπολείπονται σε σχέση με αυτά των ταινιών. Έτσι θα πιστεύουμε ότι δε μας αγαπάει ο άλλος. Αντίστοιχα και εκείνος θα πιστεύει ότι κι εμείς δεν τον αγαπάμε. Και αυτή είναι ίσως η μεγαλύτερη παρεξήγηση που υπάρχει στις συντροφικές σχέσεις.

Δυστυχώς οι άνθρωποι δεν ξέρουμε να αγαπάμε. Ξέρουμε όμως να αγαπιόμαστε, όπως είπα πιο πριν.

Αγάπη στην πράξη

Τι είναι η αγάπη στην πράξη; Η αγάπη είναι μια δεξιότητα που χρειάζεται να μάθουμε. Δεν είναι κάτι το έμφυτο. Η έμφυτη αγάπη είναι αυτή που εντυπώθηκε κατά την παιδική μας ηλικία. Χρειαζόμαστε να προπονηθούμε στη δεξιότητα της αγάπης και να τη μάθουμε όπως μαθαίνουμε όλα τα άλλα πράγματα στη ζωή μας.

Στην πράξη οι σχέσεις θέλουν πολλή δουλειά. Είναι ό,τι πιο δύσκολο υπάρχει στον κόσμο. Δουλειά με τον εαυτό μας και δουλειά με τον άλλον. Είναι σαν δυο κουτσοί με διαφορετικού μήκους πατερίτσες να προσπαθούν να μεταφέρουν ένα ενυδρείο χωρίς να χύσουν νερό. Είναι απίστευτα δύσκολο να μην πάει κάτι στραβά…

Στην πράξη, για μια πετυχημένη σχέση, χρειάζεται να γνωρίζω πως έχω κάποια θέματα τα οποία θα επηρεάσουν τη σχέση και θα την κάνουν να αποκλίνει από τη χολυγουντιανή εκδοχή της. Στην πράξη, για μια πετυχημένη σχέση, χρειάζεται να γνωρίζει και ο σύντροφός μου ότι έχει αντίστοιχα κάποια θέματα.

Στην πράξη θα χρειαστεί να κάνω συζητήσεις σαν και αυτή για να φέρω την αγάπη ξανά στη σχέση μου.

Στην πράξη, για μια επιτυχημένη σχέση, χρειάζεται να έχουμε τη διάθεση να επικοινωνήσουμε τις διαφορετικότητές μας και να δούμε πώς θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε τα δικά μας κοινά πρότυπα. Πρότυπα τα οποία θα απέχουν αναγκαστικά από τα ουτοπικά, μη ρεαλιστικά πρότυπα των βιβλίων, των ταινιών, των τραγουδιών και των ποιημάτων.

Και δεν πειράζει που θα απέχουν. Γιατί τα δικά μας θα είναι αληθινά, όχι ψεύτικα. Ας μη συγκρινόμαστε με τα πρότυπα τα οποία μόνο λίγους μπορούν να μας κάνουν να νιώθουμε. Ας μη συγκρίνουμε τους συντρόφους μας με τα πρότυπα τα οποία μόνο λίγους θα τους κάνουν να φαίνονται στα δικά μας μάτια.

Στην πράξη θα χρειαστεί να συμβιβαστούμε στη σχέση μας. Και δεν πειράζει. Είναι φυσιολογικό να συμβιβαζόμαστε. Συμβιβαζόμαστε στα πάντα στη ζωή μας. Σε ποια μεριά του δρόμου οδηγούμε, στο τι φοράμε, πόσο φωνάζουμε, πόσο πληρώνουμε για κάτι, στο τι ώρα ξυπνάμε. Οι ασυμβίβαστοι άνθρωποι μένουν μόνοι, επειδή συνήθως είναι οι πιο φοβισμένοι στο να σχετιστούν.

Στην πραγματικότητα οι σχέσεις που κρατάνε για πάντα δεν είναι οι σχέσεις που δεν έχουν προβλήματα. Δεν είναι οι σχέσεις που δυο ανώτεροι, αυθεντικοί και ώριμοι άνθρωποι (ποιοι είναι αυτοί άραγε;) που έχουν λύσει τα θέματά τους, έρχονται σε επαφή. Οι σχέσεις που κρατάνε για πάντα είναι οι σχέσεις που δυο ατελείς άνθρωποι μαλώνουν, διαφωνούν, πληγώνουν αλλά συνεχίζουν να συζητάνε. Δεν κάνουν υπομονή και δεν ανέχονται. Γνωρίζουν την προβληματική τους φύση και κάνουν ό,τι μπορούν για να δημιουργούν κοινό τόπο και κοινό όραμα.

Συμπέρασμα

Είναι συχνά βαρετές οι σχέσεις. Και δεν πειράζει. Υπάρχει τεράστια δύναμη και ομορφιά στη βαρετή καθημερινότητα μιας σχέσης. Υπάρχει ασφάλεια, κατανόηση, συγκατάβαση, γλύκα, αποδοχή, συντροφικότητα, θαλπωρή, ζεστασιά, αγκαλιά.

Κι αν δεν είναι αυτό αγάπη τότε τι είναι;