Το Σπήλαιο Αγγίτη παραμένει

ενεργό και δραστήριο παρά

την έντονη κλιματική αλλαγή

Μιλάει στον «Π.Τ.» ο κ. Κ. Παπαδόπουλος αναπληρωτής προϊστάμενος του Αυτοτελούς Τμήματος Πολιτισμού – Τουρισμού – Αθλητισμού Δήμου Προσοτσάνης

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη

χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη.

Του Θανάση Πολυμένη

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ Αγγίτη, βρίσκεται 23 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Δράμας, στην περιοχή του Δήμου Προσοτσάνης. Όχι μόνο είναι το μοναδικό εκμεταλλεύσιμο ποτάμιο σπήλαιο, αλλά και το μεγαλύτερο στην Ελλάδα. Έχει μήκος 15 χιλιόμετρα, από τα οποία μέχρι στιγμής έχουν χαρτογραφηθεί περίπου τα 12 χιλιόμετρα.

Το σπήλαιο κυριαρχείται από λευκούς και κόκκινους σταλακτίτες διαφόρων μορφών. Την είσοδο του σπηλαίου χαρακτηρίζει η λεγόμενη «αίθουσα του τροχού», η οποία έχει πάρει την ονομασία της από ένα μεγάλο υδραυλικό τροχό διαμέτρου 8 μέτρων, ο οποίος κάλυπτε την παροχή νερού και τις αρδευτικές ανάγκες της περιοχής από την οθωμανική εποχή.

Το μέρος είναι εντυπωσιακό στο σπήλαιο και ο επισκέπτης, όσο κινείται σ’ ένα διάδρομο πάνω από το ποτάμι και αντίθετα από τη ροή του νερού, παρακολουθεί τη φυσική διαμόρφωση του σπηλαίου η οποία κυριαρχείται από λευκούς και κόκκινους σταλακτίτες διαφόρων μορφών.

Εντός αυτού του εντυπωσιακού ανοίγματος στην οροφή της αίθουσας,  διαστάσεων 8×12μ., τοποθετείται πιθανή είσοδος των γύρω χωριών και μυστική πρόσβαση από την ακρόπολη που βρίσκεται πάνω από την σπηλιά στο ποτάμι. Εξίσου εντυπωσιακό είναι το τοξωτό άνοιγμα όπου ξεχειλίζουν με ορμή τα νερά στον κάμπο δημιουργώντας μια όαση δροσιάς με δέντρα, λεύκες και ιτιές στο περιβάλλον του σπηλαίου, ιδανικό για τη χαλάρωση των επισκεπτών. Μέσα στο σπήλαιο φιλοξενούνται ευκαιριακά ή ζουν μόνιμα 37 είδη ζώων, κυρίως μικρο-πανίδα, εκ των οποίων έξι είδη έγιναν για πρώτη φορά γνωστά στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Ο «Π.Τ.» μίλησε με τον αναπληρωτή προϊστάμενο του Αυτοτελούς Τμήματος Πολιτισμού – Τουρισμού – Αθλητισμού Δήμου Προσοτσάνης κ. Κυριάκο Παπαδόπουλο, προκειμένου να δούμε σε ποιο σημείο βρίσκεται σήμερα.

Να υπενθυμίσουμε ότι, το καλοκαίρι του 2024, ο χώρος πέρασε μια αρκετά δύσκολη περίοδο ξηρασίας για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, πράγμα αρκετά σπάνιο απ’ όσο είναι γνωστό μέχρι σήμερα.

Ο «Π.Τ.» κάλυψε το θέμα αυτό με συχνά δημοσιεύματα και με συνεχείς δηλώσεις του κ. Χρήστου Πέννου, Γεωλόγου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος εδώ και μερικά χρόνια έχει εγκαταστήσει ένα δίκτυο μετρητών με το οποίο παρακολουθεί ό,τι συμβαίνει μέσα σ’ αυτό. Από την άνοδο ή μείωση των υδάτων, μέχρι τη θερμοκρασία του και άλλα σημαντικά και απαραίτητα στοιχεία.

Η μείωση των υδάτων και η επισκεψιμότητα στο Σπήλαιο

Παρακάτω δημοσιεύουμε τη συνέντευξη που είχαμε με τον κ. Κυριάκο Παπαδόπουλο, ο οποίος ευγενώς δέχτηκε να μιλήσει στον «Π.Τ.». Αναφερόμενος αρχικά στη μείωση του νερού, σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια του 2024 αυτό έφτασε στα 200 χιλιοστά, επισημαίνοντας ότι στο επόμενο διάστημα και κατά την ανοιξιάτικη περίοδο, η κατάσταση θα έχει αποκατασταθεί.

Μετά από μια δύσκολη περίοδο ξηρασίας που πέρασε το Σπήλαιο Αγγίτη, σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα;

«Η παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας είχε αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της στάθμης του ποταμού Αγγίτη. Μία μείωση που έφτασε τα 200 χιλιοστά σε διάστημα ενός έτους με αποτέλεσμα να αλλάξει η εικόνα του σπηλαίου, δεδομένου ότι το νερό είναι κυρίαρχο στοιχείο για εμάς. Όμως με τις βροχοπτώσεις του Δεκεμβρίου και τις χιονοπτώσεις που ακολούθησαν έχει βελτιωθεί κατά πολύ η κατάσταση. Ελπίζουμε την ανοιξιάτικη περίοδο οι καιρικές συνθήκες να είναι φυσιολογικές έτσι ώστε να έχουμε πλήρη αποκατάσταση».

Λέγεται ότι το Σπήλαιο Αγγίτη είναι ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια σπήλαια στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας δώσετε κάποια στοιχεία τα οποία συνηγορούν ως προς αυτό το ζήτημα;

«Το Σπήλαιο Αγγίτη είναι το πρώτο από τα δύο αξιοποιημένα ποτάμια σπήλαια της Ελλάδας (το δεύτερο είναι στα Πράμαντα Ιωαννίνων).

Αποτελεί το μεγαλύτερο καρστικό σύστημα στη χώρα με συνολικό μήκος άνω των 12.300 μέτρων (χαρτογραφημένα) και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σπήλαιο γενικότερα, σε μήκος διαδρόμων (πρώτο το σπήλαιο Δυρού με 13.000 μέτρα).

Τα στοιχεία αυτά συνεχώς αλλάζουν γιατί κάθε χρόνο διάφορες σπηλαιολογικές ομάδες (από Ελλάδα και Ευρώπη) πραγματοποιούν εξερευνητικές αποστολές. Το ενδιαφέρον από πολλές επιστημονικές ομάδες για το Σπήλαιο Αγγίτη αποδεικνύει τη πολύπλευρη σπουδαιότητα του».

Αυτό που συνήθως ακούμε γι’ αυτό είναι ότι πρόκειται για ένα «ζωντανό σπήλαιο». Τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

«Το σπήλαιο Αγγίτη παραμένει ένα ενεργό και δραστήριο σπήλαιο. Ο επισκέπτης γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της δημιουργίας του σταλακτιτικού διάκοσμου, ζώντας από κοντά το μεγαλείο της φύσης. Είναι εμφανής η σταγονοροή που αποδεικνύει την δημιουργία νέων σχηματισμών και την ανάπτυξη των υπαρχόντων. Βέβαια η διαμόρφωση αυτή δεν μπορεί να παρατηρηθεί γιατί πρόκειται για διαδικασία χιλιάδων ετών».

Κατά πόσο το Σπήλαιο Αγγίτη επηρεάζεται από τις εξωτερικές κλιματολογικές συνθήκες;

«Η κλιματική αλλαγή έχει αρχίσει να επηρεάζει το Σπήλαιο Αγγίτη. Σύμφωνα με πρόσφατες μετρήσεις, η στάθμη του νερού στο σπήλαιο έχει μειωθεί σημαντικά. Συγκεκριμένα το καλοκαίρι του 2023 η στάθμη ήταν στα 330 χιλιοστά, ενώ το καλοκαίρι του 2024 μειώθηκε στα 130 χιλιοστά.

Αυτή η μείωση αποδίδεται στις αυξημένες θερμοκρασίες και στις μειωμένες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις που επηρεάζουν τους καρστικούς υδροφορείς της περιοχής. Η αλλαγή αυτή είναι ανησυχητική καθώς η ταχεία μείωση της στάθμης του νερού μπορεί να έχει επιπτώσεις στο οικοσύστημα του σπηλαίου και στην ευρύτερη περιοχή.

Συμπερασματικά η κλιματική αλλαγή επηρεάζει το Σπήλαιο Αγγίτη, με τη μείωση της στάθμης του νερού να αποτελεί ένδειξη των ευρύτερων περιβαλλοντικών μεταβολών που συντελούνται λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της υπερθέρμανσης του πλανήτη».

Κατά πόσο η παρουσία των επισκεπτών επηρεάζει τη λειτουργία του Σπηλαίου ώστε αυτό να διατηρείται σε μία ισορροπία;

«Όταν ένα σπήλαιο αξιοποιείται τουριστικά είναι αναπόφευκτη η επιβάρυνση της λειτουργίας του. Η παρουσία  του ανθρώπου (με ότι μεταφέρει) και ο φωτισμός (με την αύξηση της θερμοκρασίας) έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ισορροπία του. Η περιήγηση με μικρές ομάδες επισκεπτών και η συνεχή βελτίωση των φωτιστικών μέσων βοηθάει στην καλύτερη διαχείριση της κατάστασης.

Είναι σημαντικό ότι το  Σπήλαιο Αγγίτη έχει τη ιδιαιτερότητα να αναγεννιέται από μόνο του επειδή κάποιες περιόδους, λόγω πλημμυρικών φαινομένων, είναι κλειστό και δεν υπάρχει καμία ανθρώπινη παρουσία ή παρέμβαση με αποτέλεσμα να διατηρεί τη φυσική του ισορροπία».

Υπάρχει μια ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον Γεωλόγο κ. Πέννο, η οποία παρακολουθεί διάφορα δεδομένα της λειτουργίας του Σπηλαίου. Μπορείτε να μας πείτε ποια είναι τα συμπεράσματα που βγαίνουν απ’ αυτή την μελέτη μέχρι σήμερα;

«Τα σπήλαια λειτουργούν ως φυσικά αρχεία των κλιματικών μεταβολών καταγράφοντας τις αλλαγές στο κλίμα μέσω των γεωλογικών τους σχηματισμών. Η μελέτη των σπηλαίων μπορεί να μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τις κλιματικές συνθήκες του παρελθόντος και να βοηθήσει στην κατανόηση των τρεχουσών κλιματικών αλλαγών.

Η συγκεκριμένη ομάδα πραγματοποιεί μία πολυπαραμετρική έρευνα. Ασχολείται με το κλίμα και πως αυτό επηρεάζει την ποσότητα και ποιότητα του νερού καθώς και  με τις παλαιοκλιματολογικές μεταβολές. Το σπήλαιο χρησιμοποιείται ως ένα τεράστιο εργαστήριο για να δούμε πως λειτουργούν αντίστοιχα συστήματα ανά τον πλανήτη.

Θα πρέπει να υπογραμμίσω την τεράστια συμβολή του Δρ. Γεωλογίας Χρήστου Πέννου και των συνεργατών του, σε όλα τα θέματα που αφορούν το  Σπήλαιο Αγγίτη,  και τους οποίους ευχαριστώ θερμά».

«Πόσα άτομα επισκέπτονται συνήθως το Σπήλαιο κάθε χρόνο και ακόμα, υπάρχει κάποιος σχεδιασμός για περαιτέρω αξιοποίηση του περιβάλλοντα χώρου;

«Το Σπήλαιο Αγγίτη από το 2002 που άρχισε να λειτουργεί αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες. Στο διάστημα αυτό δύο γεγονότα σημάδεψαν την επισκεψιμότητα. Το πρώτο ήταν η παρατεταμένη οικονομική κρίση και το δεύτερο η πανδημία με τις πρωτοφανείς επιπτώσεις στη ζωή μας. Τα δύο τελευταία έτη, με την επιστροφή στην κανονικότητα  παρατηρείται σημαντική αύξηση επισκεπτών. Το 2024 είχαμε 30.000 επισκέπτες και με γνώμονα την κίνηση του Ιανουαρίου αναμένουμε σημαντική αύξηση στην τρέχουσα χρονιά.

Ο πλούσιος σε βλάστηση περιβάλλοντας χώρος του σπηλαίου είναι ιδανικό σημείο αναψυχής. Λόγω της μορφολογίας, της ιδιαιτερότητάς του αλλά και των γραφειοκρατικών διαδικασιών είναι δύσκολο να γίνουν εκτεταμένες παρεμβάσεις και οπωσδήποτε κάθε ανθρώπινη παρέμβαση πρέπει να πραγματοποιείται με σεβασμό στη φύση. Η βελτίωση της αισθητικής του χώρου αλλά και η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, με έργα υποδομής, είναι πάντα στο επίκεντρο της δημοτικής αρχής. Είτε με χρηματοδότηση εθνικών πόρων είτε με ευρωπαϊκά προγράμματα (INTERREG) σχεδιάζονται παρεμβάσεις στις παραποτάμιες όχθες για την περαιτέρω αξιοποίηση και προσβασιμότητα του χώρου».

[Σημ. Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν ευγενώς Κ. Παπαδόπουλος αναπληρωτής προϊστάμενος του Αυτοτελούς Τμήματος Πολιτισμού – Τουρισμού – Αθλητισμού Δήμου Προσοτσάνης]