Στα έργα φυσικού αερίου της ΔΕΔΑ
Βρέθηκε μικρογραφία
προτομής του Διονύσου
αρχαϊκής εποχής στη Δράμα
Β. Πουλιούδη: Η προτομή βρέθηκε ως στοιχείο λιθοδομής του 4ου – 5ου αιώνα μ.Χ. που σημαίνει ότι είχε αρχίσει να φθίνει η διονυσιακή λατρεία
Του Θανάση Πολυμένη
ΜΙΑ ΝΕΑ σημαντική αποκάλυψη είχαμε το πρωί της Πέμπτης 21 Δεκεμβρίου 2023 (χθες), καθώς βρέθηκε μια νέα προτομή του Διονύσου, η οποία αποτελεί μικρογραφία της προτομής της αρχαϊκής εποχής, η οποία φιλοξενείται στη μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας.
Η μικρογραφία της νέας προτομής, βρέθηκε στο πλαίσιο των έργων φυσικού αερίου της ΔΕΔΑ στην περιοχή του Μητροπολιτικού Μεγάρου Δράμας.
Θα πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα, ότι η μικρογραφία της προτομής του Διονύσου, βρέθηκε ως μέρος λιθοδομής η οποία χρονολογείται στον 4ο ή 5ο αιώνα μ.Χ., που σημαίνει ότι αντιμετωπίστηκε ως λίθος, ως δομικό στοιχείο. Πράγμα που σημαίνει ότι εκείνη την εποχή, η λατρεία του θεού Διόνυσου είχε αρχίσει να φθίνει.
Πουλιούδη: Στοιχείο λιθοδομής
Σχετικά με την τόσο σημαντική αυτή αποκάλυψη, μίλησε στον «Π.Τ.» η αν. προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δράμας κα. Βασιλική Πουλιούδη, η οποία επεσήμανε αρχικά ότι, «πρόκειται για μικρογραφία της μεγάλης προτομής του θεού Διόνυσου η οποία χρονολογείται στην αρχαϊκή εποχή και εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας».
Ιδιαίτερα σημειώνει ακόμα, ότι, «με τη μικρογραφία της νέας προτομής, γίνεται κατανοητό ότι έχουμε τη δυνατότητα, για ακόμα μια φορά, να μιλήσουμε για το εύρος της διονυσιακής λατρείας».
Όπως εξηγεί ακόμα, «ωστόσο, επειδή η συγκεκριμένη προτομή εκείνη την εποχή θεωρείται ως ένας απλός λίθος – γιατί τοποθετείται στη λιθοδομή μιας εγκατάστασης που χρονολογείται τον 4ο με 5ο αιώνα μ.Χ. – γίνεται κατανοητό ότι, η διονυσιακή λατρεία αρχίζει και χάνει πλέον έδαφος και αυτό κερδίζεται από μια νέα θρησκεία που έχει μεγάλη απήχηση». (σ.σ. εννοεί τον Χριστιανισμό).
Χαρακτηριστικό του νέου σημαντικού ευρήματος, είναι ότι πλέον «για το αντικείμενο αυτό καθ’ αυτό, μπορεί κανείς να μιλήσει για τη διονυσιακή λατρεία, αλλά και για τις δυνατότητες που είχε, να έχει όλες αυτές τις προτομές, οι οποίες σίγουρα δεν υπήρχαν μόνο στον συγκεκριμένο χώρο. Άρα λοιπόν υπήρχαν κατά τόπους μικρά ιερά ίσως, τα οποία αφηγούνταν την ίδια τη λατρεία του θεού Διόνυσου και ήταν διάσπαρτα στο οικιστικό περιβάλλον της Δράμας», μας λέει η κα. Πουλιούδη και σημειώνει ότι, «βρίσκοντας αυτή την προτομή, μπορεί να γίνει λόγος και για το εύρος της διονυσιακής λατρείας από πότε δηλαδή αρχίζει και πότε τελειώνει».
Εξηγεί όμως ακόμα η ίδια στον «Π.Τ.», ότι, «είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι την εποχή εκείνη (4ο με 5ο αιώνα μ.Χ.), η λατρεία το θεού Διόνυσου είχε αρχίσει να φθίνει και γι’ αυτό το αντιμετώπισαν ως λίθο. Φυσικά αυτό μπορεί να διαψευστεί, όμως με τον τρόπο που είχε αντιμετωπιστεί, ήταν ως δομικό υλικό. Ωστόσο όμως μπορεί ακριβώς από κάτω να υπάρχει κάτι που αφορά τη διονυσιακή λατρεία. Δεν το ξέρουμε αυτό, γιατί θα πρέπει να γίνει μια μεγαλύτερη τομή και διερεύνηση της όλης τομής».
Εκφράζει μάλιστα την ευχαρίστησή της λέγοντας ότι «ουσιαστικά ήταν ένα δώρο που περιμέναμε. Αυτή η μικρογραφία της μεγάλης προτομής φέρει μάλιστα τα αδρά χαρακτηριστικά της αρχαϊκής εποχής, και μ’ αυτό το σκεπτικό ότι ανέρχεται στην αρχαϊκή εποχή, μπορούμε πλέον να επιβεβαιώσουμε και την απαρχή της διονυσιακής λατρείας» σημειώνει η ίδια και τονίζει: «Βρίσκοντας μια προτομή, η οποία επαναλαμβάνεται και με μια μικρογραφία αυτής, σημαίνει ότι δεν ήταν σε κάποιο σταθερό σημείο, σε κάποιο ιερό. Αυτό σημαίνει ότι αυτό το είδαν και το αντίγραψαν πιστά από το αρχαϊκό. Αυτό θα πρέπει στη συνέχεια να διερευνηθεί, ποιας ακριβώς εποχής είναι η αντιγραφή και ακόμα σημαίνει ότι υπήρχε και άλλη θέση πέρα από το ιερό, που κάποια στιγμή τελούνταν η λατρεία. Ωστόσο, όπως συμπεριφέρεται ως απλός δομικός λίθος, σημαίνει ότι έχουμε φύγει πλέον από την δομή της διονυσιακής λατρείας και είχε αρχίσει να φθίνει. Στο πρόσωπο του Διονύσιου δεν βλέπουν πλέον το θεό παρά μόνο μια απλή πέτρα».
Η διονυσιακή λατρεία στην περιοχή της Δράμας
Για άλλη μια φορά, τα ευρήματα αυτά μας δίνουν ιδιαίτερα σοβαρά και σημαντικά στοιχεία, για την αρχαιότητα και την ιστορικότητα της περιοχής που σήμερα βρίσκεται η πόλη της Δράμας.
Η μεγάλη προτομή του Διονύσου που εκτίθεται ήδη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας, είναι ένα εξαίρετο δημιούργημα που φιλοτεχνήθηκε στην περίοδο των Αντωνίνων τον 2ο αιώνα μ.Χ. και αποτελεί αντίγραφο του 5ου αιώνα π.Χ.
Όπως μάλιστα αναφέρεται χαρακτηριστικά για την συγκεκριμένη προτομή, ο θεός Διόνυσος είναι σε ώριμη ηλικία, γενειοφόρος, φοράει ταινία στο κεφάλι και πλεχτό στεφάνι από κλαδιά κισσού και κλήματα και το επάνω μέρος διανθίζεται με άνθη κισσού, ενώ στα πλάγια πέφτουν δύο κληματόφυλλα που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος από ισάριθμα τσαμπιά σταφυλιού με αποτέλεσμα να μην είναι ορατοί κρόταφοι και αυτιά.
Ο θεός Διόνυσος ήταν ο θεός της καρποφορίας, της ηδονής, της αμπέλου και του θεάτρου. Γιος μιας χθόνιας θεάς, της Σεμέλης και του ουράνιου θεού Δία, καρπός μιας παράνομης σχέσης που εξαιτίας αυτής φυγαδεύτηκε στη Θράκη όπου μεγάλωσε εκεί. Λατρεύτηκε στην περιοχή της Δράμας με ιδιαίτερο πάθος επειδή έδωσε την ελπίδα στον άνθρωπο και της ένθεης μανίας να υπερβεί τα όρια του. Η λατρεία του θεού επιβεβαιώνεται από πληθώρα αντικείμενων που έχουν βρεθεί στις αρχαιολογικές ανασκαφές. Αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς, ενεπίγραφες στήλες, προτομές του Διονύσου, ενεπίγραφοι βωμοί, επιγραφές οι οποίες επικαλούνται το θεό Διόνυσο στην ελληνική και στη λατινική γραφή.
Τα σημερινά δρώμενα του Δωδεκαημέρου
Μιας και βρισκόμαστε στην περίοδο του Δωδεκαημέρου, αξίζει να αναφερθούμε και στα δρώμενα που αναβιώνουν στα χωριά της Δράμας και έχουν τις ρίζες τους – αποδεδειγμένα πια – στη διονυσιακή λατρεία, όπως τα Μπαμπούγερα της Καλής Βρύσης, οι Αράπηδες του Μοναστηρακίου και τα άλλα.
Και αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου τυχαίο, καθώς το 1996 η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ένα σημαντικό ιερό της λατρείας του θεού μόλις 2 χλμ. έξω από την κοινότητα της Καλής Βρύσης. Πρόκειται για ορθογώνιο κτηριακό συγκρότημα, διαστάσεων 34 Χ 16 μ. που σώζεται σε καλή κατάσταση και εσωτερικά χωρίζεται σε τρεις κύριες περιοχές που αποτελούν τις λειτουργικές ενότητες του ιερού, με κύριο χώρο αδύτου τον πρώτο χώρο που χρονολογικά ανήκει στο τέλος του 4ου με αρχές του 3ου αιώνα π. Χ.
